του
Νεκτάριου Δαπέργολα
Διδάκτορος Ιστορίας
Βρεθήκαμε
πρόσφατα για λίγες μέρες στην Πράγα. Και εκεί, πέραν όσων άλλων είδαμε (και
απολαύσαμε) σε μία από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου, υπήρξε και μία άκρως
συγκινητική στιγμή, που δεν ήταν άλλη από το προσκύνημα στον Ορθόδοξο Καθεδρικό
Ναό των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Να θυμίσουμε ότι σε αυτή την περιοχή της
Τσεχίας (που περίπου ταυτίζεται με το μεσαιωνικό σλαβικό κράτος της Μεγάλης
Μοραβίας) έλαβε χώρα από το 864 και εξής το ιεραποστολικό έργο των δύο
σπουδαίων Θεσσαλονικέων αδελφών, για να διαδοθεί στη συνέχεια (μετά την κοίμηση
του Μεθοδίου, πρώτου αρχιεπισκόπου της περιοχής, κατά το έτος 889) από τους
μαθητές τους σε όλο τον υπόλοιπο σλαβικό κόσμο.
Εκεί κάτω παρέμειναν κρυμμένοι για περίπου
ένα μήνα και εκεί ήταν που παίχτηκε στις 18 Ιουνίου και η τελική πράξη του
δράματος, όταν οι Γερμανοί ανακάλυψαν εν τέλει το κρησφύγετο των δραστών: 750
άνδρες των SS πολιόρκησαν την εκκλησία για δύο ώρες, δόθηκε επική μάχη με
δεκάδες νεκρούς Γερμανούς (και 3 από τους 7 αντιστασιακούς). Μη μπορώντας οι Ναζί
να κατέβουν από τη σκάλα της κατακόμβης (λόγω της στενότητας, αλλα και των
καταιγιστικών πυρών που δέχονταν), πέρασαν ένα χοντρό λάστιχο από το στενό
παραθυράκι που έβλεπε στον δρόμο και πλημμύρισαν το υπόγειο. Δίχως άλλη δυνατότητα
διαφυγής, ενώ η στάθμη του νερού στο υπόγειο ανέβαινε, οι
εναπομείναντες Τσέχοι συνέχισαν να πολεμούν, κρατώντας απλά τις
τελευταίες 4 σφαίρες για τους εαυτούς τους.
Στη μνήμη των ορθοδόξων χριστιανών. Αφιερωμένη στον επίσκοπο Γκοράζντ, στους
ιερείς του ναού και σε άλλα μέλη της ορθόδοξης κοινότητας της περιοχής: όλοι
τους συνελήφθησαν από τους τυράννους, βασανίστηκαν και 3 μήνες αργότερα
εκτελέστηκαν, πληρώνοντας τη γενναία επιλογή τους να δώσουν άσυλο στους
αντιστασιακούς.
Ένα έργο κοσμοϊστορικής
σημασίας, ένα «δώρημα τέλειον» από τους δύο μεγάλους μας αγίους, τον πατριάρχη
Φώτιο και γενικότερα τη βυζαντινή Εκκλησία προς τους σλαβικούς λαούς, που έτσι
κατόρθωσαν και το φως του Χριστού να δεχθούν διδασκόμενοι τα ιερά κείμενα στις
επιμέρους εθνικές τους γλώσσες, αλλά και να εισέλθουν σε νέα φάση ιστορικής
εξέλιξης λόγω της γραφής που αποτέλεσε τη βάση του ευρύτερου πνευματικού τους
πολιτισμού.
Πολύ
συγκινητικό όμως το προσκύνημα και για ένα ακόμη λόγο, καθώς αυτός ο
συγκεκριμένος ναός έχει συνδεθεί στενά με την κορυφαία πράξη της
τσεχοσλοβάκικης αντίστασης απέναντι στους Ναζί, τη λεγόμενη «Επιχείρηση
Ανθρωποειδές» (τα σχετικά γεγονότα παρουσιάζονται αναλυτικά στην ομώνυμη ταινία,
αλλά και στην ταινία «Ο στόχος»/«The man with the iron heart»). Τον Μάιο
λοιπόν του 1942 δύο Τσέχοι στρατιωτικοί, απεσταλμένοι της αυτοεξόριστης στο
Λονδίνο τσεχοσλοβακικής κυβέρνησης, έπεσαν με αλεξίπτωτα στην περιοχή και σε
συνεργασία με άλλα 5 μέλη της τοπικής αντίστασης, κατόρθωσαν να δολοφονήσουν
τον διαβόητο Χάινριχ Ράινχαρντ, δεύτερο στην ιεραρχία των Ες Ες μετά τον
Χίμλερ, ανώτατο διοικητή της Τσεχοσλοβακίας και εκ των πρωτοκορυφαίων
καθαρμάτων της ναζιστικής συμμορίας που αιματοκύλισε την Ευρώπη.
Και ενώ οι
Γερμανοί απέκλεισαν την πόλη κι εξαπέλυσαν πρωτοφανές ανθρωποκυνηγητό για τον
εντοπισμό τους (βασανίζοντας, σκοτώνοντας και καίγοντας για αντίποινα ολόκληρα
χωριά), οι δράστες κρύφτηκαν στην κατακόμβη κάτω από τον Ναό των Αγίων Κυρίλλου
και Μεθοδίου, μετά από άδεια του ορθοδόξου επισκόπου Γκοράζντ και χάρη επίσης
στη βοήθεια των ορθόδοξων ιερέων του ναού Βάτσλαβ και Βλαντιμίρ, του μοναχού
Γιαν και άλλων μελών της ενορίας.
Εκεί κάτω παρέμειναν κρυμμένοι για περίπου
ένα μήνα και εκεί ήταν που παίχτηκε στις 18 Ιουνίου και η τελική πράξη του
δράματος, όταν οι Γερμανοί ανακάλυψαν εν τέλει το κρησφύγετο των δραστών: 750
άνδρες των SS πολιόρκησαν την εκκλησία για δύο ώρες, δόθηκε επική μάχη με
δεκάδες νεκρούς Γερμανούς (και 3 από τους 7 αντιστασιακούς). Μη μπορώντας οι Ναζί
να κατέβουν από τη σκάλα της κατακόμβης (λόγω της στενότητας, αλλα και των
καταιγιστικών πυρών που δέχονταν), πέρασαν ένα χοντρό λάστιχο από το στενό
παραθυράκι που έβλεπε στον δρόμο και πλημμύρισαν το υπόγειο. Δίχως άλλη δυνατότητα
διαφυγής, ενώ η στάθμη του νερού στο υπόγειο ανέβαινε, οι
εναπομείναντες Τσέχοι συνέχισαν να πολεμούν, κρατώντας απλά τις
τελευταίες 4 σφαίρες για τους εαυτούς τους.
Στην
υπόγεια κρύπτη της εκκλησίας υπάρχει σήμερα ένα μικρό μουσείο αφιερωμένο στα 7
εκείνα μέλη της τσεχικής αντίστασης. Παντού οι τοίχοι είναι διάτρητοι και
κατασκαμμένοι από τις σφαίρες, το στενό παραθυράκι απ’ όπου τα SS πλημμύρισαν το
υπόγειο σώζεται και αυτό, η στενή σκάλα της κρύπτης έχει πάνω της κεριά και μία
μικρή ορθόδοξη εικόνα της Παναγιάς. Και δίπλα στις προτομές των νεκρών
βρίσκεται και κάτι ακόμη: μία επίχρυση πλάκα με σκαλισμένα ονόματα και με την
δίγλωσση (στα τσέχικα και στα αγγλικά) επιγραφή «NΑ PAMÁTKU PRAVOSLAVNÝCH KŘESŤANŪ» / «ΙN MEMORY OF ORTHODOX CHRISTIANS».
Στη μνήμη των ορθοδόξων χριστιανών. Αφιερωμένη στον επίσκοπο Γκοράζντ, στους
ιερείς του ναού και σε άλλα μέλη της ορθόδοξης κοινότητας της περιοχής: όλοι
τους συνελήφθησαν από τους τυράννους, βασανίστηκαν και 3 μήνες αργότερα
εκτελέστηκαν, πληρώνοντας τη γενναία επιλογή τους να δώσουν άσυλο στους
αντιστασιακούς.
Ανατριχίλα…