σ.σ. Τραγελαφικές τοποθετήσεις, φαινομενικά διαμετρικά αντίθετες, ακούγονται στις μέρες μας, όπως : (1) «Η αποτείχιση είναι αίρεση»! (2) «Τα Μυστήρια των Νεοημερολογιτών είναι άκυρα»! Δεν αποτελούν όμως τίποτε άλλο παρά την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Η δε «διάκριση» τείνει να εξομοιωθεί με συγκεκριμένες (μάλλον «φιλελεύθερες») θέσεις, πράγμα που της αφαιρεί αυτομάτως την έννοια της διάκρισης.
Στα λίγα χρόνια που διαβάζω για τον οικουμενισμό και την διακοπή κοινωνίας, καταλαβαίνω όλο και περισσότερο ότι το κλειδί στην υπόθεση είναι να προσεγγίζει κανείς αυτά τα θέματα με ταπεινότητα, και ότι ο «φανατισμός» και η «χαλαρότητα» δεν είναι μόνο γνωρίσματα των δύο άκρων αλλά μπορούν κάλλιστα να υπάρχουν σε όλο το φάσμα. Προς όφελος όλων μας θα παρουσιάσω μία σειρά επιστολών του π. Σεραφείμ Ρόουζ για αυτά τα θέματα. Υπ’ όψιν, ο π. Ρόουζ γράφει από την «ασφάλεια» της δικής του Εκκλησίας που βρίσκεται επισήμως σε διακοπή κοινωνίας με το Πατρ. Μόσχας, ασχολείται ιδιαιτέρως (και καλά κάνει) με τον τότε πιο επίκαιρο «ου κατ’ επίγνωσιν» ζηλωτισμό μερίδας υποστηρικτών του Παλαιού Ημερολογίου και δεν έχει υπάρξει λεγομένη «Πανορθόδοξη Σύνοδος» που να έχει κατοχυρώσει το ΠΣΕ, το οικουμενιστικό πνεύμα και τις αιρέσεις ως «εκκλησίες». Αξίζει να δούμε την διάκριση με την οποία προσεγγίζει τα πράγματα. Ο Τριαδικός Θεός να μας φωτίζει.
***
Γράμμα 218 (απόσπασμα)Apodosis of Ascension, 1976
[Μάιος 29 / Ιούνιος 11, 1976]
Αγαπητέ Δανιήλ,
…Πριν προχωρήσουμε πρέπει να κάνουμε μία στάση και να δούμε πού βρισκόμαστε. Θέλουμε να είμαστε ζηλωτές για την αληθινή Ορθοδοξία και οι ηγέτες της Εκκλησίας μας υπέδειξαν ξεκάθαρα ότι δεν πρέπει να έχουμε επαφή με το Πατριαρχείο Μόσχας και ομοίως υπόδουλες Εκκλησίες· πρέπει να απέχουμε από την συμμετοχή σε οικουμενιστικές δραστηριότητες και πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο οικουμενισμός τρώει την ίδια την Ορθόδοξη ψίχα των περισσότερων Ορθοδόξων Εκκλησιών, ξεκινώντας από την Κωνσταντινούπολη· και πρέπει να επιδιώκουμε με ζήλο τον δρόμο της αληθινής Ορθοδοξίας, όχι μόνο σε εξωτερικές πράξεις αλλά κυρίως στην πνευματική ζωή, χωρίς όμως να πέσουμε στον «ου κατ’ επίγνωσιν» εσφαλμένο ζηλωτισμό -ένα σημείο στο οποίο ο Βλαντiμιρ Αβέρκιος έδινε ιδιαίτερη έμφαση. Σχετικά με τον τελευταίο κίνδυνο μαθαίνουμε πολλά τελευταίως από την κατάσταση των Παλαιοημερολογιτών στην Ελλάδα, που μπορούν να μας βοηθήσουν να αποφύγουμε κάποια λάθη «εκ δεξιών».
Εδώ, εν συντομία, είναι η κατάσταση στην Ελλάδα με το Παλαιό Ημερολόγιο, όπως την έχουμε από τον Δρ. Καλόμοιρο που φαίνεται ο πιο μετριοπαθής και φρόνιμος από τους Παλαιοημερολογίτες με τον οποίο έχουμε επαφή, και όπως έχει επιβεβαιωθεί από μια κάπως διαφορετική άποψη, από τον δικό μας Επίσκοπο Laurus:
Οι «Ματθαιίτες» κηρύττουν απόλυτη «ακρίβεια»: από το 1924 όλοι οι Νεοημερολογίτες και όλοι όσοι είναι σε κοινωνία μαζί τους είναι χωρίς χάρη. Εξ ου και η «κρίση» που προκάλεσε τον Επίσκοπο Ματθαίο να χειροτονήσει ο ίδιος διαδόχους -αυτός και οι οπαδοί του πίστευαν ότι αυτός ήταν τότε ο μόνος Ορθόδοξος επίσκοπος που έχει απομείνει στον κόσμο. Είναι λοιπόν εκπληκτικό ότι θα μπορούσαν να έχουν πεισθεί να έχουν οποιαδήποτε επαφή με την Εκκλησία μας, όπως στην Σύνοδο (Sobor) του 1971, και ο Δρ Καλόμοιρος μας λέει ότι αυτό συνέβη επειδή ο π. Παντελεήμων της Βοστώνης τους είπε ότι οι επίσκοποί μας «μετανόησαν» και ότι τώρα ήταν πρόθυμοι να δεχτούν την θέση των Ματθαιιτών. Αφού είδαν ότι αυτό δεν συνέβη, οι Ματθαιίτες άρχισαν πάλι τις επιθέσεις τους στην Εκκλησία μας και το τελευταίο που ακούσαμε είναι ότι είχαν σχεδόν αποφασίσει να αναθεματίσουν την Εκκλησία μας. Ο Δρ Καλόμοιρος αποκαλεί αυτήν την ομάδα ακραίους νομικιστές και «σχολαστικιστές» και αυτή είναι και η δική μας εντύπωση από τις λίγες επαφές μαζί τους. Προφανώς, εάν έχουν δίκιο, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε συνολικά την Σύνοδο και να ενωθούμε μαζί τους. Αλλά η «ακρίβειά» τους πράγματι μοιάζει να είναι λίγο πολύ κοντά στον σεκταρισμό, για να είναι η απάντηση για εμάς σήμερα.
Από την άλλη πλευρά η παράταξη του Αρχιεπισκόπου Αυξεντίου ήταν πιο κοντά στην Εκκλησία μας, στην αποδοχή της «οικονομίας». Πέρυσι όμως κήρυξαν και αυτοί άκυρα τα μυστήρια των Νεοημερολογιτών -όχι επειδή είναι νομικά και τεχνικά «σχισματικοί» (που είναι η άποψη των Ματθαιιτών), αλλά επειδή τώρα (κατά την άποψή τους) ο οικουμενισμός έχει γίνει μια συνειδητή αίρεση, και συνεπώς οι Νεοημερολογίτες είναι τυπικά αιρετικοί. Ζήτησαν από τους επισκόπους μας να λάβουν την ίδια απόφαση, και οι επίσκοποί μας αρνήθηκαν με το σκεπτικό ότι το ζήτημα αυτό ξεπερνά την γνώση τους για να το κρίνουν. Ο Επίσκοπος Πέτρος της Αστόριας αρνήθηκε να δεχτεί την απόφαση του Αυξεντίου και ως εκ τούτου αφορίστηκε. Οι επίσκοποί μας δεν δέχτηκαν αυτόν τον αφορισμό και συνεχίζουν να λειτουργούν μαζί του (όπως έκαναν πέντε επίσκοποί μας στην κηδεία του Αρχιεπισκόπου Αβέρκιου). Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, όπως μας ενημέρωσε πρόσφατα ο Βλαντίμιρ Νεκτάριος, μία από τις ομάδες του Παλαιού Ημερολογίου αφόρισε επισήμως την Εκκλησία μας -δεν ξέρω ποια ομάδα αλλά αναμφίβολα και οι δύο θα το πράξουν συντόμως. Ωστόσο, η ίδια η παράταξη των Αυξεντιτών κινδυνεύει να χωριστεί σε διάφορες ομάδες, κυρίως πάνω σε ζητήματα υπερηφάνειας και εξουσίας (όπως μας λέει ο Δρ. Καλόμοιρος).
Και σα να μην φτάνει όλο αυτό το κακό, υπάρχουν ζηλωτές στο Άγιον Όρος που δεν ανήκουν σε καμία από τις υπάρχουσες παρατάξεις του Παλαιού Ημερολογίου, λόγω των ιδιαίτερων απόψεών τους περί «ακρίβειας» και «οικονομίας». Ο Δρ Καλόμοιρος μας λέει ότι ο φίλος μας π. Θεοδώρητος βρίσκεται τώρα σε κοινωνία μόνο με την δική του ομάδα των τεσσάρων ή πέντε μοναχών και θεωρείται υποψήφιος επίσκοπος από μία ομάδα Αυξεντινών, αν και ο ίδιος ο π. Θεοδώρητος δεν αναφέρει τίποτε από αυτά στις επιστολές του σε εμάς. Σε κάθε περίπτωση, οι ζηλωτές στο Άγιον Όρος είναι όλο και περισσότερο διαιρεμένοι και κάποιοι από αυτούς είναι υπερήφανοι για το ότι δεν μιλάνε με εκείνους που έχουν πεποιθήσεις άλλων αποχρώσεων.
Όλα αυτά θα πρέπει να επαρκούν ως προειδοποίηση για τον κίνδυνο της υπερβολής στο θέμα της «ακρίβειας» και του «ζηλωτισμού». Ο κίνδυνος της «εκ δεξιών» πλάνης έχει γίνει τώρα τόσο μεγάλος που ο Μητροπολίτης Φιλάρετος όταν πριν από δύο χρόνια συμβούλευε τον π. Alexei Poluektov στην έκδοση του Vera i Zhizn, τον προειδοποίησε να μην χρησιμοποιήσει καθόλου την λέξη «ζηλωτής» (η πιο ήπια λέξη «revnitel» επαρκεί).
Νομίζω ότι πρώτα απ’ όλα το μάθημα εδώ θέλει να μας διδάξει να μην είμαστε πολύ σίγουροι στον ορισμό των πραγμάτων (ειδικά της «ακρίβειας» και της «οικονομίας») και να μην βιαζόμαστε να «διακόψουμε την κοινωνία».
Έχουμε τώρα ένα πρόσφατο παράδειγμα στην ίδια μας την Εκκλησία: τον π. Basile Sakkos της Γενεύης. Βλέποντας ότι ο δικός του επίσκοπος δεν είχε διακόψει όλες τις επαφές με τις «οικουμενιστικές» ομάδες, διέκοψε την κοινωνία μαζί του και ζήτησε από την δική μας Σύνοδο (Sobor) του 1974 να απαντήσει χωρίς ασάφειες σε δύο ερωτήματα (μας έστειλε αντίγραφο της έκκλησής του): (1) Είναι οι οικουμενιστές και οι Νεοημερολογίτες αιρετικοί; (2) Έχουμε κοινωνία μαζί τους ή όχι; Η Σύνοδος δεν του έδωσε ικανοποιητική απάντηση και απ’ ότι φαίνεται τώρα είναι με τους Ματθαιίτες.
Αρχικά ήμασταν συγκαταβατικοί στην επιθυμία του να κάνουν τα πράγματα «ξεκάθαρα» οι επίσκοποί μας, ειδικά όταν συνειδητοποιήσαμε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αντώνιος της Γενεύης είναι μάλλον υπερβολικά «φιλελεύθερος» στις απόψεις και τις επαφές του. Κατόπιν περαιτέρω προβληματισμού όμως βρίσκουμε διάφορους λόγους που καθιστούν το ζήτημα αρκετά περίπλοκο που δεν επιδέχεται εύκολης απάντησης:
(1) Ο ίδιος ο οικουμενισμός δεν είναι μια ξεκάθαρη αίρεση όπως είναι ο Αρειανισμός ή ένα σαφώς διακριτό σώμα όπως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Σπανίως κηρύσσεται απροκάλυπτα με πολλά λόγια από τους Ορθόδοξους που μετέχουν σε αυτόν, και ακόμα όταν γίνονται εξωφρενικές δηλώσεις από τους Πατριάρχες Αθηναγόρα και Δημήτριο ή με το νέο «Thyateira Confession» [σ.σ. βιβλίο του Αθηναγόρα Κοκκινάκη], συνοδεύονται συχνά από μια τουλάχιστον προφορική ομολογία ότι η Ορθοδοξία εξακολουθεί να είναι η μόνη αληθινή Εκκλησία του Χριστού. Υπάρχει επομένως κάποια δικαιολογία για όσους αρνούνται να απομακρυνθούν από τους οικουμενιστές ιεράρχες ή που δεν ξέρουν σε ποιο σημείο γίνονται πραγματικά «αιρετικοί».
(2) Ο Οικουμενισμός, παρά μια τυπική αίρεση, μοιάζει περισσότερο με ένα πρωτόγονο [elemental] κίνημα, μια πνευματική στάση που είναι «στην ατμόσφαιρα» και κυριεύει άτομα και ομάδες και ολόκληρες Εκκλησίες στο βαθμό της εκκοσμίκευσης και δεκτικότητάς τους στις διανοούμενες τάσεις. Συνεπώς, βρίσκεται και στην Εκκλησία μας και ακόμη μέσα στο μυαλό μας, εκτός εάν διεξάγουμε έναν συνειδητό πόλεμο ενάντια στο «πνεύμα της εποχής». Ακόμη πιο δύσκολο λοιπόν είναι να τον ορίσουμε και να γνωρίζουμε ακριβώς πού βρίσκεται η μάχιμη γραμμή.
(3) Τα δικά μας ποίμνια, στο βαθμό που έχουν εκκοσμικευθεί, δεν καταλαβαίνουν αυτά τα θέματα, και μια απόφαση να γίνει επισήμως «διακοπή κοινωνίας» με όλες τις οικουμενιστικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, απλά, δεν θα γίνει κατανοητή από πολλούς.
(4) Υπάρχει ένας φόβος, που έχει αυξηθεί με την επίγνωση της Ελληνικής κατάστασης του Παλαιού Ημερολογίου, να πέσει κανείς σε μία σχισματική νοοτροπία – ότι «μόνο εμείς εμείς είμαστε καθαροί».
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε;
***
[ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ]
Μετάφραση (το κατά δύναμιν) Φαίη
Το απόσπασμα στα αγγλικά.
Letter 218 (excerpt). Apodosis of Ascension, 1976
[May 29/June 11, 1976]
Dear Daniel,
…Before going ahead, we must stop and find out where we are. We wish to be zealots for true Orthodoxy, and our Church leaders have indicated clearly that we must have no contact with the Moscow Patriarchate and similarly enslaved Churches; must refrain from participating in ecumenist activities and must be aware that ecumenism is eating away the very Orthodox fiber of most of the Orthodox Churches, beginning with Constantinople; and must be zealously pursuing a path of true Orthodoxy ourselves, not only in outward acts but especially in spiritual life, but without falling into false zealotry “not according to knowledge”—a point that Vlad. Averky especially emphasized. About the latter danger we have been learning much of late from the situation of the Old Calendarists in Greece, which can help us to avoid some mistakes “on the right side.”
Here, briefly, is the Greek Old Calendar situation as we have it from Dr. Kalomiros who seems the most moderate and sensible of the Old Calendarists with whom we have any contact, and as confirmed from a somewhat different point of view by our own Bp. Laurus:
The “Mathewites” preach absolute “strictness”: since 1924 all New Calendarists and all those in communion with them are without grace; hence the “crisis” which caused Bp. Mathew to consecrate successors by himself—he and his followers believed that he was then the only Orthodox bishop remaining in the world. It is therefore astonishing that they could have been persuaded to have any contact with our Church at all, as at the Sobor of 1971, and Dr. Kalomiros tells us that this was because Fr. Panteleimon of Boston told them that our bishops had “repented” and now were willing to accept the Mathewite position. Once they saw that this was not so, the Mathewites resumed their attacks on our Church, and the last we heard they were almost resolved to give our Church over to anathema. Dr. Kalomiros calls this group extreme legalists and “scholastics,” and this is our impression also from our small contacts with them. Obviously, if they are correct one must quit the Synod altogether and join them. But their “strictness” really seems a little too close to sectarianism to be the answer for us today.
The jurisdiction of Archbishop Auxentios, on the other hand, has been closer to our Church in its acceptance of “economy.” But last year they also proclaimed the sacraments of New Calendarists invalid—not because they are legally and technically “schismatic” (which is the Mathewite thinking), but because now (in their view) ecumenism has become a conscious heresy, and therefore the New Calendarists are formal heretics. They asked our bishops to make the same decision, and our bishops refused, on the grounds that this is a question beyond their competence to judge. Bishop Petros of Astoria refused to accept the Auxentiite decision and was therefore excommunicated. Our bishops have not accepted this excommunication and continue to serve with him (as five of our bishops did at the funeral of Archbishop Averky). In February of this year, as Vlad. Nektary recently informed us, one of the Old Calendar groups solemnly anathematized our Church—I don’t know which group, but doubtless both of them will be doing it soon. However, the Auxentiite group itself is in danger of splitting into several jurisdictions, chiefly over questions of pride and power (as Dr. Kalomiros himself tells us).
As if all this is not bad enough, there are zealots on Mt. Athos who are part of none of the existing Old Calendar jurisdictions, because of their particular views about “strictness” and “economy.” Dr. Kalomiros tells us that our friend Fr. Theodoritos is now in communion only with his own group of four or five monks and is being considered as a candidate for bishop by one group of Auxentiites; although Fr. Theodoritos himself does not mention any of this to us in his letters to us. At any rate, the Mt. Athos zealots are themselves more and more divided and some of them pride themselves on not speaking to those of other shades of belief.
All of this should be sufficient warning of the danger of going overboard on the question of “strictness” and “zealotry.” The danger of going astray on the “right” side has become so great now that Metropolitan Philaret, when counselling Fr. Alexei Poluektov two years ago in his publishing of Vera i Zhizn, cautioned him not to use the word “zelot” at all (the milder word “revnitel”’ is sufficient).
I think the lesson of this is, first of all, to teach us not to be too certain of defining things (especially “strictness” and “economy”), and not to be too quick to “break communion.”
Now we have a recent example in our own Church: Fr. Basile Sakkos of Geneva. Seeing that his own bishop had not broken all contact with the ’’ecumenist” jurisdictions, he broke off communion with him and asked our 1974 Sobor to answer unambiguously two questions (he sent us a copy of his appeal): (1) Are ecumenists and new calendarists heretics? (2) Do we have communion with them or not? Our Sobor did not give him a satisfactory answer, and he apparently now is with the Mathewites.
We at first were sympathetic to his desire to have our bishops make matters “clear” and “consistent,” especially realizing that Archbishop Anthony of Geneva is indeed probably too “liberal” in his views and contacts. But on further reflection we find several considerations which make the issue quite complex and not subject to an easy answer:
(1) Ecumenism itself is not a clear-cut heresy like Arianism, or a clearly distinguishable body such as the Roman Catholic Church. It is seldom preached boldly in so many words by its Orthodox participants, and even when outrageous statements are made by Patrs. Athenagoras and Demetrius, or by the new “Thyateira Confession,” they are often accompanied by at least a verbal confession that Orthodoxy still is the one true Church of Christ. There is therefore some justification for those who refuse to break off with ecumenist hierarchs, or who do not know at what point they actually become “heretics.”
(2) Ecumenism, rather than a formal heresy, is more like an elemental movement, an intellectual attitude which is “in the air” and takes possession of individuals and groups and whole Churches to the degree of their worldliness and openness to intellectual fashions. Thus, it is in our Church also, and even in our minds, unless we are waging a conscious warfare against the “spirit of the times.” All the more difficult, then, is it to define it and know exactly where the battle-line is.
(3) Our own flocks, to the degree that they are worldly, don’t understand these matters, and a decision to formally “break communion” with all ecumenist Orthodox Churches would simply not be understood by many.
(4) There is a fear, increased by knowledge of the Greek Old Calendarist situation, of falling into a sectarian mentality—that “we alone are pure.”
What, then, should we do?
Πηγή NFTU
ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΣΤΟ: https://tasthyras.wordpress.com/2019/03/19/%ce%bf-%cf%80-%cf%83%ce%b5%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b5%ce%af%ce%bc-%cf%81%cf%8c%ce%bf%cf%85%ce%b6-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%ce%bf%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%85%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b9%cf%83%ce%bc/