Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ –ΜΕΛΕΤΗ ΚΒ΄ (γ)
Νεοελληνική απόδοση - Επιμέλεια: Σάββας Ηλιάδης, Δάσκαλος Κιλκίς
Στον απόηχο των μεγάλων
εορτών του δωδεκαημέρου - εχθές αποδόθηκε η εορτή των Θεοφανείων – και
αποχαιρετώντας τες με πνευματική χαρά αλλά και νοσταλγία, αξίζει να μείνουμε
για λίγο ακόμη στα γεγονότα και στα πρόσωπα αλλά και στα ωφέλιμα διδάγματα, τα οποία «εξορύσσει»
και μας προσφέρει η γραφίδα του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου:
1. «… Αν εσύ αδελφέ, που διαβάζεις αυτά
που γράφω, είσαι φτωχός, πρόσφερε στον νεογέννητο βασιλιά Ιησού,
α).
σαν χρυσάφι το επιθυμητικό
μέρος της ψυχής σου, δηλαδή, πρόσφερέ του μια καρδιά και θέληση, που θα
είναι καθαρή σαν χρυσάφι, καθαρή από κάθε κακή επιθυμία και όρεξη,
όλη να ποθεί τα ουράνια, όλη να κλίνει
προς τα πνευματικά πράγματα, όλη να καίγεται μόνο από την αγάπη του Ιησού και
όχι από κανένα άλλο γήινο πράγμα. Και απλώς και με λίγα λόγια, να μπορείς και
συ με όλη σου την καρδιά, με όλα τα θελήματά της και τις επιθυμίες της , να λες
εκείνο που είπε ο Δαβίδ «Κύριε, ἐναντίον σου πᾶσα ἡ ἐπιθυμία
μου». (Ψαλμ. 37,10). Διότι, γι` αυτόν τον λόγο πρόσταξε και ο Θεός στο Λευιτικό
να προσφέρονται σ` αυτόν , όχι μόνο το ξύγκι των νεφρών αλλά και τα δυο νεφρά
μαζί` «καὶ τοὺς δύο νεφροὺς καὶ τὸ στέαρ τὸ ἐπ᾿ αὐτῶν, τὸ ἐπὶ τῶν μηρίων, καὶ τὸν
λοβὸν τὸν ἐπὶ τοῦ ἥπατος σὺν τοῖς νεφροῖς περιελεῖ». (Λευ. 3, 4), το οποίο,
καθώς ερμηνεύει ο μέγας Βασίλειος στον λόγο του Περί Παρθενίας, δείχνει ότι
πρέπει να προσφέρουμε στον Θεό ως δώρο, όχι μόνο κάθε λογής επιθυμία σαρκική,
αλλά ακόμη και αυτά τα όργανα και μέλη από τα οποία προέρχεται αυτή η επιθυμία
και η παραγωγή του σπέρματος, από το τι είδους είναι οι νεφροί. Όσο για τα
νεφρά, όχι μόνο το λίπος τους παραδίδουν στη φωτιά αλλά και αυτά τα ίδια, καθώς
λέγοντας και χωρίς νεφρά, εννοεί πως μπορούν να ζήσουν χωρίς γάμους. Γι` αυτό
και ο Δαβίδ, προσφέροντας στον Θεό, όχι μόνο κάθε επιθυμία του αλλά και αυτά τα
νεφρά , τα πρώτα όργανα της επιθυμίας, έλεγε, «ὅτι σὺ ἐκτήσω τοὺς νεφρούς μου,
Κύριε». (Ψαλμ. 138, 13).
β).
Πρόσφερε, αδελφέ, στον Ιησού σαν λιβάνι, τον νου και το λογιστικό
μέρος της ψυχής σου, καθαρό από βλάσφημους λογισμούς. Καθαρό από αισχρούς
λογισμούς. Καθαρό από πονηρούς λογισμούς. Ολόκληρο πεντακάθαρο από πνευματικές
ενθυμήσεις. Ολόκληρο λαμπερό από την νοερά προσευχή, η οποία αναπέμπεται στον
Θεό σαν θυμίαμα και λιβάνι, όπως λέει ο Δαβίδ, «κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς
θυμίαμα ἐνώπιόν σου». (Ψαλμ. 140,2) Ολόκληρο υποταγμένο (το λογικό σου), με όλα
του τα φρονήματα, στην υπακοή του Χριστού, όπως λέει ο Παύλος` « λογισμοὺς καθαιροῦντες
καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν
νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ». (Β΄Κορ. 10, 5). Ολόκληρο φλεγόμενο από
καλούς και θεϊκούς λογισμούς, καθώς λέει ο θεολόγος Γρηγόριος στο Πάσχα` «και
τοις καλοίς άνθραξι καθαιρώμεθα το διανοητικόν ημών, ανάπτουσι και καθαίρουσι
παρά του πυρ ελθόντος βαλείν επί της γης, το των μοχθηρών έξεων αναλωτικόν και
την άναψιν επισπεύδοντος», για να αποπνέεις και στους άλλους οσμή ευωδίας και
πνευματικής γνώσεως και για να λες και συ μαζί με τον Παύλο` «τῷ δὲ Θεῷ χάρις τῷ
πάντοτε θριαμβεύοντι ἡμᾶς ἐν τῷ Χριστῷ καὶ τὴν ὀσμὴν τῆς γνώσεως αὐτοῦ φανεροῦντι
δι᾿ ἡμῶν ἐν παντὶ τόπῳ·ὅτι Χριστοῦ εὐωδία ἐσμὲν». (Β΄ Κορ. 2,14). Πρόσφερέ του,
λέω, το λογιστικό σου όλο συντετριμμένο, όλο τεταπεινωμένο με πνεύμα
κατανύξεως.
γ). Πρόσφερε δώρο στον Ιησού σαν
σμύρνα, την νέκρωση του θυμικού μέρους της ψυχής σου, απομακρύνοντας
την καρδιά σου από κάθε ταραχή, κάθε οργή, κάθε θυμό, κάθε πικρία, κάθε μίσος,
κάθε κραυγή, κάθε ύβρη και λοιδορία, καθώς παραγγέλλει ο Απόστολος` « πᾶσα πικρία καὶ θυμὸς καὶ ὀργὴ καὶ
κραυγὴ καὶ βλασφημία ἀρθήτω ἀφ᾿ ὑμῶν σὺν πάσῃ κακίᾳ». (Εφ. 4,31). Γι` αυτό και
ο Θεός πρόσταξε στην Παλαιά Διαθήκη να προσφέρεται σ` αυτόν, σαν θυσία και δώρο
το αυτί του συκωτιού μαζί με την χολή, καθώς λέει ο μέγας Βασίλειος στον λόγο
του περί Παρθενίας. Για να μας φανερώσει ότι πρέπει να υποτάσσουμε σ` αυτόν όλο
το θυμικό μέρος της ψυχής μας, αφού, κατά τους γιατρούς, όργανο του θυμού είναι
η χολή. Είναι γνωστή και η παροιμία που λέει «έστι και εν μύρμηκι χολή, ήτοι
θυμός». Πρέπει να ξέρεις, αδελφέ, ότι τα πάθη του θυμικού μέρους της ψυχής
είναι πολύ περισσότερο δυσκολονίκητα από τα πάθη του επιθυμητικού, όπως λέει ο
θείος Μάξιμος: «Δυσκαταγώνιστα είναι μάλλον τα πάθη του θυμικού μέρους της
ψυχής, παρά τα πάθη του επιθυμητικού.
Γι` αυτό και μας δόθηκε από τον Κύριο το μεγαλύτερο φάρμακο εναντίον αυτού, η
εντολή της αγάπης» (β΄εκατοντ. περί αγάπης). Εξαιτίας όλων αυτών, είναι ανάγκη
να τα πολεμάς με περισσότερη δύναμη και αγώνα, για να τα νικήσεις και να τα
υποτάξεις στον Χριστό.
2. Αν δε εσύ, που τα διαβάζεις αυτά, είσαι πλούσιος, τότε μαζί με
τα τρία μέρη της ψυχής που πρέπει να προσφέρεις σαν δώρα στον Ιησού, όπως
προείπαμε, πρέπει ακόμη να του
προσφέρεις και τον πλούτο σου και τα αγαθά σου. Διότι αυτά είναι δώρα δικά του
και σου τα έδωσε, όχι για να τα έχεις μόνος σου και να τα απολαμβάνεις σαν
εκείνον τον άφρονα πλούσιο του Ευαγγελίου, αλλά για να γίνεις οικονόμος,
διαχειριστής αυτών, μοιράζοντάς τα σε
πτωχοτροφεία, σε νοσοκομεία, σε χήρες, σε ορφανά, σε εκτυπώσεις βιβλίων
ψυχωφελών και σε άλλες αγαθοεργίες, έτσι ώστε με αυτήν την φιλόχριστη
διαχείριση να μπεις στις ουράνιες σκηνές, όπως είπε ο Κύριος` «ποιήσατε ἑαυτοῖς
φίλους ἐκ τοῦ μαμωνᾶ τῆς ἀδικίας, ἵνα, ὅταν ἐκλίπητε, δέξωνται ὑμᾶς εἰς τὰς αἰωνίους
σκηνάς». (Λουκ. 16,9). Γι` αυτό και ο θεολόγος Γρηγόριος είπε ότι «με τίποτε
άλλο από όσα υπάρχουν δεν τιμάται τόσο ο
Θεός, όσο με την ελεημοσύνη». (Λόγος περί φιλοπτωχείας).
Ώστε
λοιπόν, αν μέχρι τώρα εσύ δεν τα πρόσφερες όλα αυτά στον Ιησού, αποφάσισε από
τώρα και ύστερα να του τα προσφέρεις με όλη σου την καρδιά. Διότι έτσι πρόσταξε
αυτός και δεν πρέπει να εμφανιστεί ποτέ κανείς μπροστά του με άδεια χέρια «οὐκ ὀφθήσῃ ἐνώπιόν μου κενός». (Εξ. 23, 15). Ειδάλλως, αν η κακή συνήθεια
της φιλαργυρίας δεν σε αφήνει να προσφέρεις τα αγαθά σου στον Χριστό και να του
δίνεις ελεημοσύνη από αυτά, βίασε από την αρχή τον εαυτό σου στο να δίνεις. Και
αφού το συνηθίσεις, τότε θα αρχίσεις να ελεείς με ευκολία και με χαρά καρδιακή.
Και όπως κάθε αρετή αποκτάται με βία, έτσι και η ελεημοσύνη, που αν δεν
εκβιάσει κανείς τον εαυτό του, δεν μπορεί να γίνει ελεήμονας και κατά συνέπεια
ούτε κληρονόμος της βασιλείας των ουρανών, επειδή «βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν».
(Ματθ. 11,12). Ζήτησε συγχώρεση από τον Κύριο, διότι ξόδεψες τόσον πλούτο σε
μάταια πράγματα και καθόλου αναγκαία για την ζωή σου, τα οποία, αν τα έδινες
στους φτωχούς, θα είχες κερδίσει με κάθε βεβαιότητα τον Παράδεισο. Δείξε ντροπή
για την τσιγκουνιά σου και το λιγοστό της
αγάπης, που έδειξες μέχρι τώρα για τον Ιησού, παραβλέποντας τους αδελφούς του,
τους φτωχούς, τους γυμνούς και ασθενείς και πεινασμένους και διψασμένους και
παρακάλεσέ τον να πλατύνει την καρδιά
σου με τη χάρη του, για να δίνεις στο εξής ελεημοσύνη πλουσιοπάροχα, με αφθονία
και με κάθε ελευθερία. Επειδή, όποιος σπέρνει λίγο, λίγο και θα θερίσει, αλλά
όποιος σπέρνει πολύ, πολύ και θα θερίσει` «ὁ σπείρων φειδομένως φειδομένως καὶ
θερίσει, καὶ ὁ σπείρων ἐπ᾿ εὐλογίαις ἐπ᾿ εὐλογίαις καὶ θερίσει». (Β΄Κορ. 9,6).
Νεοελληνική απόδοση - Επιμέλεια:
Σάββας Ηλιάδης, Δάσκαλος
Κιλκίς, 15-1-2020