ΣΧΟΛΙΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ: Για να γνωρίζουμε την σημαντικότητα των γεγονότων της 3ης-4ης-5ης Σεπτεμβρίου στην Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως & Θάσου. Για να μην ξεχνάμε.....
Εισήγηση με θέμα: Ιεροκανονικές παράμετροι του ουκρανικού «Αυτοκεφάλου» .
Ἀναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος
Ἐφημέριος Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου Πατρῶν
τηλ. 6945-377621, agotsopo@gmail.com
Θεσσαλονίκη, Σάββατο 22.6.2019
Σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί,
Ευχαριστώ θερμώς την οργανωτική Επιτροπή της Ημερίδας για την τιμητική πρόσκληση να ομιλήσω ενώπιόν σας με θέμα «Ιεροκανονικές παράμετροι του Ουκρανικού “αυτοκεφάλου”».
Προσδιορίζοντας πολύ επιγραμματικά την ἔννοια τοῦ αὐτοκεφάλου μπορούμε να πούμε ότι έχει διπλή διάσταση: α) σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο καὶ β) σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο.
α) Σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο εκδηλώνεται με την πληρότητα στὴν κανονικὴ δικαιοδοσία τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, χωρὶς καμία ἐξάρτηση ἀπὸ ἄλλο ἐκκλησιαστικὸ κέντρο, γι΄αὐτὸ καὶ εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἐκχώρησή του ἡ σύμφωνη γνώμη τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας (ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσπᾶται ἡ νέα Ἐκκλησία), καὶ
β) Σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο εκδηλώνεται με την ἄμεση κοινωνία τῆς αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας μὲ τὴν οἰκογένεια τῶν Ὀρθοδόξων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι ἀναγκαία ἐπ’ αὐτοῦ ἡ πανορθόδοξη συμφωνία.
Τὸ σημεῖο αὐτὸ εἶναι ἰδιαίτερα κρίσιμο, διότι ἀφορᾶ στὴν ἑνότητα τῆς ἀνὰ τὴν Οἰκουμένη Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ ὄχι σὲ ἕνα τμῆμα αὐτῆς. Συνεπῶς, ὅπως μία ἐλλειπής-κουτσουρεμένη δικαιοδοσία δὲν συνιστᾶ αὐτοκεφαλία, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ μία αὐτοκεφαλία ποὺ προσβάλει τὴν πανορθόδοξη-οἰκουμενικὴ ἑνότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι ὄντως κακοκεφαλία…
Στο σοβαρότατο ζήτημα της απόδοσης αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία, απὸ ιεροκανονικῆς πλευρᾶς ἔχουν τεθεῖ, μεταξὺ ἄλλων, τρία βασικὰ ζητήματα, ἀπὸ τὴ μελέτη τῶν ὁποίων κρίνεται ἐν πολλοῖς ἡ κανονικότητα ἢ μὴ τοῦ Ουκρανικού Αὐτοκεφάλου:
1. Ἡ Οὐκρανία ὑπάγεται κανονικὰ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἢ στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Ρωσίας;
2. Δικαιοῦται τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο νὰ χορηγεῖ τὸ Αὐτοκέφαλο; καὶ
3. Σε ποιους δόθηκε η αυτοκεφαλία;
Α΄
Ὑπάγεται ἡ Οὐκρανία στὴ δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου;
Τὸ ζήτημα ἐὰν ἡ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας ὑπάγεται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι κομβικῆς σημασίας, διότι σὲ ἀντίθετη περίπτωση το Πατριαρχείο δὲν ἔχει κανονικὸ δικαίωμα νὰ παρεμβαίνει σὲ δικαιοδοσία ἄλλης τοπικῆς Ἐκκλησίας, διότι τότε διαπράττει σοβαρὰ κανονικὰ ἀδικήματα (εισπήδηση κ.ά. ) καταδικασμένα ἀπὸ πολλοὺς ἱεροὺς κανόνες (Β-2, Γ-8, Πενθέκτης-39, Ἀντιοχείας-13, -22, Σαρδικῆς-3 κ.ἄ.) καὶ σύνολη τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση.
Ασφαλώς, αρχικά η περιοχή της Ουκρανίας, η «Μητρόπολη Κιέβου», η λεγομένη Μικρά Ρωσία, όπως και όλη η Ρωσία, υπαγόταν στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αργότερα, τον 17ο αι. ο Πατριάρχης Διονύσιος Δ΄ κατόπιν αιτήματος των Ρώσων ηγεμόνων και ακολουθώντας την αρχή του σεβασμού της ενότητος των ρωσικών λαών, την οποία αρχή τήρησαν όλοι οι Πατριάρχες εκχώρησε την Ουκρανία στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Όπως έχουμε καταδείξει σε πρόσφατη εργασία μας, σύμφωνα με τα ἐπίσημα στοιχεῖα, ἔγγραφα καὶ ἐκδόσεις ακόμα και τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου που έχουν εκδοθεί από τὸ δικό του ἐν Κωνσταντινουπόλει «Πατριαρχικὸν Τυπογραφεῖον», σύμφωνα με μελέτες στελεχῶν καὶ συνεργατῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου (Ἀρχειοφύλακας τοῦ Οἰκ. Θρόνου Κ. Δελλικάνης, π. Θ. Ζήσης, Β. Σταυρίδης, Βλ. Φειδᾶς, Γρ. Λαρεντζάκης) καθὼς καὶ ἐπίσημα διατυπωμένες θέσεις τοῦ ίδιου του Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου (ἐπιστολές, ὁμιλίες), προκύπτει ὅτι ἡ ἴδια ἡ ἐκκλησιαστικὴ καὶ κανονικὴ συνείδηση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου τοὺς τελευταίους τρεισήμισι αἰῶνες μέχρι καὶ τὸ 2018, δὲν θεωροῦσε ὡς κανονικό του ἔδαφος τὴν Οὐκρανία, τὴν ὁποία ἀναγνώριζε μὲ τὸν πλέον ἐπίσημο καὶ σαφῆ τρόπο ὅτι ὑπάγεται στὴν κανονικὴ δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου τῆς Ρωσίας, το οποίο ἀσκοῦσε τὴν πλήρη κανονικὴ δικαιοδοσία του σὲ ὅλα τα ζητήματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.
Επίσης, οι ίδιοι οἱ κάτοικοι τῆς Οὐκρανίας συμμετεῖχαν ἐνεργά σὲ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς τοῦ Πατριαρχείου τῆς Μόσχας (ἐνοριακὴ ζωή, διωγμούς, μοναχισμὸς θεολογικὲς σπουδές, διοίκηση).
Τέλος, και το πλέον καθοριστικό: Στὸ ἐρώτημα ἂν ὑπάγεται ἡ Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Ρωσίας ἔχει ἀποφανθεῖ ἡ πανορθόδοξη ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση. Ὅλες, χωρὶς καμία ἐξαίρεση, οἱ κατὰ τόπους Αὐτοκέφαλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ τὰ Πατριαρχεῖα ἀναγνωρίζουν ὅτι ἡ Αυτόνομη Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας ὑπάγεται στὴν κανονικὴ δικαιοδοσία τῆς Μόσχας. Ὅλες, χωρὶς καμία ἐξαίρεση, οἱ Ἐκκλησίες θεωροῦν ὡς μοναδικὸ κανονικὸ Μητροπολίτη Κιέβου τὸν Ὀνούφριο. Μὲ αὐτὸν καὶ τὴν περὶ αὐτὸν Σύνοδο καὶ μόνο εἶχαν κοινωνία στὰ διορθόδοξα καὶ πανορθόδοξα συλλείτουργα καὶ στὶς Ἐπιτροπὲς ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. Αὐτὴ ἡ ὁμοφωνία ἐκφράζει τὴν πανορθόδοξη-οἰκουμενικὴ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν ὁποία κανένας δὲν ἔχει δικαίωμα νὰ περιφρονήσει χωρὶς σοβαρὲς συνέπειες.
Αυτή η ομόφωνη, αδιάκοπη και αστασίαστη επί τρεισήμισι αιώνες ἐκκλησιαστικὴ ἐμπειρία καὶ ζωὴ δημιούργησε αὐτὸ τὸ ὁποῖο στὴν κανονικὴ παράδοση ἔχει χαρακτηριστεῖ ὡς «εκκλησιαστικό ἔθιμο», το οποίο εἶναι σεβαστὸ ὡς κανόνας δικαίου καὶ συνεπῶς ἔχει ἐφαρμογὴ ἀκόμα καὶ σὲ ζητήματα κανονικῆς δικαιοδοσίας. Παραδείγματος χάριν στο εκκλησιαστικό έθιμο θεμελιώθηκε τὸ αὐτοκέφαλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου που ἐπικύρωσε η Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος με τον κανόνα Γ-8.
Άλλωστε και η υπαγωγή του τοῦ Ἀν. Ἰλλυρικοῦ (Κρήτη, Ἀχαΐα, Θεσσαλία, Ἤπειρος, Ἀλβανία, Μακεδονία) από το Πατριαρχείο Ρώμης στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, δεν έγινε με την έκδοση Τόμου, όπως γίνεται συνήθως, αλλά βάσει του εκκλησιαστικού εθίμου. Τό Ἀνατολικό Ἰλλυρικό μέχρι τὸ 731 ὑπαγόταν κανονικῶς στὴ δικαιοδοσία τοῦ Ὀρθοδόξου, τότε, Πατριαρχείου τῆς Ρώμης. Τὸ 731 ὁ εἰκονομάχος αὐτοκράτορας Λέων Γ΄ Ἴσαυρος, παρὰ τὶς ἔντονες ἀντιρρήσεις τοῦ πάπα Γρηγορίου Γ΄ ἀπέσπασε μὲ αὐτοκρατορικὴ ἀπόφαση τὸ Ἀνατολικὸ Ἰλλυρικὸ καὶ τὸ ὑπήγαγε στὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως μὲ σκοπὸ νὰ τιμωρήσει τὸν πάπα τῆς Ρώμης ποὺ ἦταν Ὀρθόδοξος καὶ δὲν συμφωνοῦσε μαζί του στὴν καταστροφὴ τῶν ἱερῶν εἰκόνων!
Κατὰ συνέπεια, ὅπως τὸ Ἀνατολικὸ Ἰλλυρικὸ λόγῳ ἐκκλησιαστικοῦ ἐθίμου ὑπάγεται στὴν Κωνσταντινούπολη, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπάρχει ἐκκλησιαστικὴ πράξη («Τόμος») ἐκχωρήσεως τῆς δικαιοδοσίας ἀπὸ τὴ Ρώμη, πολλῷ μᾶλλον ἡ Μητρόπολις Κιέβου ὑπάγεται στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχα, τὴ στιγμὴ ποὺ ὑπάρχει καὶ η Πατριαρχική και Συνοδική απόφαση του 1686, τὴν ὁποία ἡ ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση τόσο στην Κωνσταντινούπολη αλλά και σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ἑρμήνευσε, δημιουργώντας πλέον ἐκκλησιαστικὸ ἔθιμο ἐπὶ 332 συναπτὰ χρόνια.
Συνεπώς, το Οικουμενικό Πατριαρχείο σεβόμενο την εκκλησιαστική κανονική τάξη δεν είχε κανένα δικαίωμα επί της Ουκρανίας χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της κυριάρχου Εκκλησίας της Ρωσίας. Μόνο Οικουμενική ή Πανορθόδοξη Σύνοδος μπορούσε να εξουσιοδοτήσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη να παρέμβει. Τώρα όμως συνέβη το ακριβώς αντίθετο: όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες ζήτησαν να μην παρέμβει.
Με ποιο κανονικό δικαίωμα ο Οικουμενικός Πατριάρχης περιφρονεί αὐτὴ τὴν πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως ἐκπεφρασμένη πανορθόδοξη συνείδηση καὶ ἐμπειρία;
Με ποιο κανονικό δικαίωμα ο Οικουμενικός Πατριάρχης ἵσταται ὑπεράνω τῆς πανορθόδοξης συνείδησης;
Β΄
Δικαιοῦται τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο νὰ χορηγεῖ τὸ Αὐτοκέφαλο κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο;
Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις και παρερμηνείες:
Ἀσφαλῶς, ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης δικαιούται να χορηγεί το Αυτοκέφαλο, όμως ὑπὸ προϋποθέσεις1!
Ἀσφαλῶς, η Εκκλησία της Ουκρανίας δικαιούται την αυτοκεφαλία, αλλά και πάλι ὑπὸ προϋποθέσεις.
Τα πάντα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γίνονται υπό προϋποθέσεις, τὶς ὁποῖες ἔχει θεσμοθετήσει ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση και κανονική τάξη. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την εκχώρηση Αυτοκεφαλίας.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας δεν έγιναν σεβαστές οι βασικές προϋποθέσεις που απαιτεί η εκκλησιαστική παράδοση και τάξη. Δυστυχώς, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο όχι μόνο δεν τήρησε τις προϋποθέσεις, αλλά και αὐτοαναιρέθηκε! Ἄλλα ἔλεγε καὶ μὲ θέρμη ὑποστήριζε ἐπὶ δεκαετίες στὶς Πανορθόδοξες Διασκέψεις καὶ τὰ ἀκριβῶς ἀντίθετα ἔκανε στὴν Οὐκρανία.
Ὅλες οἱ Πανορθόδοξες Διασκέψεις, ὅλοι οἱ ἱστορικοὶ καὶ κανονολόγοι ποὺ εἶναι συνεργάτες καὶ στελέχη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀκόμα καὶ ὁ ἴδιος ὁ Οἰκουμενικὸς Θρόνος μέχρι τὸν Ἀπρίλιο 2018 ὁμογνώμως καὶ ὁμοφώνως διακήρυτταν ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση καὶ τάξη γιὰ τὴν ἀνακήρυξη τοῦ «αὐτοκεφάλου» μιᾶς Ἐκκλησίας προβλέπει τὰ ἑξῆς, τα οποία συνοψίζει από το επίσημο βήμα της Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Διάσκεψης (Γενεύη, 9-17.12.2009), ως πρόεδρός της ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Μητρ. Περγάμου Ἰωάννης (Ζηζιούλας): «Ἐφ’ ὅσον ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἐξασφαλίζει τήν συναίνεσιν τῶν κατά Τόπους Αὐτοκεφάλων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, διά τῆς λήψεως ἐγγράφου συναινέσεώς τους, δύναται νά ὑπογράψῃ μόνος του τόν Πατριαρχικόν Τόμον … ἄν ὑπογράψῃ μόνον ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης τόν Τόμον τοῦ Αὐτοκεφάλου οὐδόλως ὑποβαθμίζεται ἡ πανορθόδοξος συναίνεσις, ἀφοῦ κατά τά ἤδη ἀποφασισθέντα θά πρέπει ἐκ τῶν προτέρων νά ἔχῃ δοθῇ ἡ συναίνεσις πάντων τῶν προκαθημένων‧ καί φυσικά καί τοῦ προκαθημένου τῆς Ἐκκλησίας-Μητρός… Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἔχει συντονιστικόν ἔργον καί δύναται νά ἐκφράζῃ τήν γνώμην ὅλης τῆς Ὀρθοδοξίας. Καί τό κάνει ἀφοῦ συνεννοηθῇ μέ τούς ἄλλους Προκαθημένους. Αὐτό δέν ἔχει καμμία σχέση μέ παπικά πρωτεῖα. Ὁ Πάπας ἐκφράζει τήν γνώμην του, δέν ἐρωτάει τούς ἄλλους. Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ζητεῖ νά ἐξασφαλίσῃ τήν γνώμην τῶν ἄλλων καί αὐτήν ἐκφράζει»2. Δυστυχῶς τίποτα ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω δὲν τήρησε ὁ πατριάρχης στὸ Οὐκρανικὸ!…
Είναι προφανές ότι καμία από τις προϋποθέσεις που το ίδιο το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώριζε ως εκκλησιαστική τάξη και παράδοση δεν τηρήθηκαν:
1. Δεν υπήρξε ὑποβολὴ αἰτήματος ἀπὸ τὴν ίδια την Ἐκκλησία ποὺ θέλει τὴν αὐτοκεφαλία, διότι η κανονική Αυτόνομη Εκκλησία της Ουκρανίας, που είναι αναγνωρισμένη από την Πανορθόδοξη εκκλησιαστική συνείδηση και από το ίδιο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τις 53 ἐπαρχίες, τους 90 επισκόπους, τις 12.000 ενορίες και ιερείς, τις 250 Ἱ. Μονές, τους 5.000 μοναχούς και μοναχές δεν το ζήτησε αλλά κατηγορηματικά το αρνήθηκε και δεν συνέπραξε. Μάλιστα, συγκεντρώθηκαν και εστάλησαν στο Πατριαρχείο περίπου 400.000 υπογραφές Ουκρανών πολιτών που αρνούνταν την αυτοκεφαλία!
2. Δεν υπήρξε η απαραίτητη σύμφωνη γνώμη τῆς μητέρας-Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσπᾶται ἡ αἰτοῦσα τὸ αὐτοκέφαλο Ἐκκλησία, αντιθέτως ήταν κατηγορηματικά αντίθετη στην απόδοση αυτοκεφαλίας.
3. Δεν υπήρξαν επαφές και διαβούλευση με τις άλλες Εκκλησίες και κυρίως καμία Τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν συνηγόρησε στὴν ἀπονομὴ τοῦ αὐτοκεφάλου. Οι πιέσεις που ασκούνται στις τοπικές Εκκλησίες για αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας από τον Αμερικανικό παράγοντα δεν τιμούν όσους σχεδίασαν και συνέπραξαν στην Ουκρανική αυτοκεφαλία, αποτελούν δε όνειδος για την Ορθόδοξη Εκκλησία…
4. Έτσι ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην περίπτωση της Ουκρανίας δεν ενήργησε ως εκφραστής της πανορθόδοξης συμφωνίας και αποδοχής, αλλά εντελώς αντίθετα προς αυτή.
Δυστυχώς με θλίψη διαπιστώνουμε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο περιφρόνησε την κραυγή της Κανονικής Εκκλησίας και του Ουκρανικού λαού, περιφρόνησε τη γνώμη της μητρός Εκκλησίας, περιφρόνησε την ομόφωνη άρνηση όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών και υπάκουσε σε ποιους; Σε δύο ομάδες Ουκρανών: α) Στην πολιτική ηγεσία υπό τον τέως πρόεδρο (του 17%!) Ποροσένκο και τον πρόεδρο της Βουλής, που και οι δύο είναι Ουνίτες. και β) δυό ομάδες καθηρημένων, αφορισμένων και αυτοχειροτόνητων ψευτοκληρικών. Οι ψευτοκληρικοί αυτοί, παρά την κρατική και παρακρατική συμπαράσταση και βοήθεια είχαν συστήσει σχισματικές ομάδες με μικρή απήχηση στο λαό.
Είναι προφανής η περιφρόνηση της εκκλησιαστικής παραδόσεως και τάξεως για την απόδοση της Ουκρανικής αυτοκεφαλίας.
Γ΄
Σε ποιους δόθηκε η αυτοκεφαλία;
Αν στις προηγούμενες δύο ενότητες έχουμε περιφρόνηση της εκκλησιαστικής παραδόσεως και τάξεως και σοβαρές κανονικές παραβάσεις, η κατάσταση είναι πολύ πιο σοβαρή αν εξετάσουμε σε ποιους αποδόθηκε η αυτοκεφαλία!
Εδώ έχουμε περιφρόνηση αυτού του εσώτατου πυρήνα της Χριστιανικής Ιερωσύνης, του ίδιου του μυστηρίου της μεταδόσεως της Θ. Χάριτος μέσω της αδιάκοπης Αποστολικής Διαδοχής της Ορθοδόξου Αρχιερωσύνης.
Με μία πρωτοφανή και πρωτάκουστη πράξη το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε και αποκατέστησε στην αρχιερωσύνη
α) Τον Φιλάρετο Ντενισένκο, καθηρημένο και αναθεματισμένο πρώην επίσκοπο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Η καθαίρεση και ο αναθεματισμός του Φιλαρέτου αναγνωρίστηκε και έγινε αποδεκτός χωρίς αντίρρηση επί 26 χρόνια από την πανορθόδοξη εκκλησιαστική συνείδηση και από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Μάλιστα, ο Φιλάρετος αμέσως μόλις καθαιρέθηκε, τον Ιούνιο 1992, προσέφυγε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο κάνοντας χρήση του εκκλήτου, το Πατριαρχείο έστειλε αντιπροσωπεία στη Μόσχα για να εξετάσει τα δεδομένα της καθαιρέσεως και τον Αύγουστο 1992 απέρριψε την προσφυγή και σε επιστολή του στο Πατριάρχη Μόσχα αποδέχθηκε ως κανονική την καθαίρεση του Φιλαρέτου.
β) Τον Μακάριο Μαλέτιτς, ο οποίος ουδέποτε καθαιρέθηκε, γιατί ουδέποτε έλαβε κανονική χειροτονία σε επίσκοπο! Ουσιαστικά ο Μακάριος είναι εντελώς αχειροτόνητος, διότι αυτοί που τον χειροτόνησαν είχαν χειροτονηθεί από ένα καθηρημένο και ουδέποτε αποκατασταθέντα επίσκοπο και από τον Βίκτωρα Τσεκάλιν, ένα πρώην διάκονο, τσαρλατάνο απατεώνα του κοινού ποινικού δικαίου, ο οποίος δεν είχε χειροτονηθεί ούτε καν ως ιερέας.
Η νέα, αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας έχει περίπου 50 επισκόπους. Δυστυχώς, σήμερα, τα 2/3 της ιεραρχίας της είναι χειροτονίες καθηρημένων σχισματικών, ενώ το 1/3 (περίπου 15 επίσκοποι) έλκουν την ιερωσύνη τους από τον απατεώνα ψευτοεπίσκοπο Τσεκάλιν!
Όμως για την αποκατάσταση των καθηρημένων, αφορισμένων και αυτοχειροτόνητων το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν ακολούθησε την εκκλησιαστική παράδοση, όπως εύστοχα έχει επιημανθεί ακόμα και από Αρχιερείς και Προκαθημένους πολλών τοπικών Εκκλησιών:
α) Δεν υπήρξε μετάνοια ἐκ μέρους τῶν σχισματικῶν. Είναι, λοιπόν, φυσικό ο Φιλάρετος να ξανακάνει τα ίδια.
β) Οἱ σχισματικοὶ δεν είχαν καμία πρόθεση και δεν επανήλθαν στην κοινωνία μὲ τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποσχίσθηκαν. Ἔτσι περιφρονεῖται ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία καὶ ἀθετεῖται ἡ βασικὴ καὶ θεμελιώδης ἀρχὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ κοινωνία με την καθ’ όλου Εκκλησία γίνεται διά της τοπικής Εκκλησίας καί ἡ καταδικαστικὴ ἀπόφαση γιὰ ἐκκλησιαστικὰ ἐγκλήματα μιᾶς τοπικῆς Ἐκκλησίας ἰσχύει σὲ ὅλη τὴν ἀνὰ τὴν οἰκουμένη Ἐκκλησία (Ἀποστολικὸς-12, -32, Ἀντιοχείας-6, Καρθαγένης-9)
γ) Δεν αναχειροτονήθηκαν όσοι έλαβαν ψευτο-χειροτονία στο σχίσμα
δ) Δεν αναχειροτονήθηκαν όσοι έλαβαν ψευτο-χειροτονία από καθηρημένους και αναθεματισμένους.
ε) Δεν αναχειροτονήθηκαν όσοι έλαβαν ψευτο-χειροτονία από αυτοχειροτόνητος και αχειροτόνητους
όπως διελάμβανε σχετική απόφαση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου για το Μελιτιανό Σχίσμα και όπως ἔπραξε πρόσφατα τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὅταν δύο «ἐπίσκοποι» παλαιοημερολογῖτες ἐντάχθηκαν στὴ δικαιοδοσία Του στὶς ΗΠΑ. Τοὺς χειροτόνησε ὡς ἀχειροτόνητους!
δ) Οι πρώην σχισματικοί “επίσκοποι”, δὲν ὑποτάχθηκαν στοὺς κανονικοὺς ἐπισκόπους όπως προβλέπει ο Α-8 ποὺ ἀντιμετώπισε τὸ ζήτημα τῆς ἐπιστροφῆς σχισματικῶν κληρικῶν (τῶν Καθαρῶν) στὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία, ὅπου διαλαμβὰνεται: «ὁ μέν ἐπίσκοπος τῆς (κανονικής) ἐκκλησίας ἕξει τό ἀξίωμα τοῦ ἐπισκόπου· ὁ δέ ὀνομαζόμενος παρά τοῖς λεγομένοις Καθαροῖς ἐπίσκοπος (δηλ. ο πρώην σχισματικός επίσκοπος), τήν τοῦ πρεσβυτέρου τιμήν ἕξει· πλήν εἰ μή ἄρα δοκοίη (= ἐάν φανεῖ καλό) τῷ (κυριάρχῃ) ἐπισκόπῳ, τῆς τιμῆς τοῦ ὀνόματος αὐτόν μετέχειν … ἵνα μή ἐν τῇ πόλει δύο ἐπίσκοποι ὦσιν».
Αντίθετα παραμένουν ὡς “παράλληλοι” ἐπίσκοποι μὲ τοὺς κανονικοὺς ἐπισκόπους στὴν ἴδια ἐπισκοπή. Μάλιστα, δὲν ἔχουμε μόνο παράλληλη ὕπαρξη δύο ἐπισκόπων κατὰ παράβαση τοῦ Α-8 ποὺ ἐπιτάσσει «ἳνα μὴ ἐν τῇ πόλει δύο ἐπίσκοποι ὦσιν», ἀλλὰ ἔχουμε καὶ τὴν δημιουργία παράλληλης Ἐκκλησίας καὶ παράλληλης Συνόδου στο έδαφος άλλης Αυτοκέφαλης Εκκλησίας…
Δεν υπάρχει ἱστορικὸ καὶ κανονικὸ προηγούμενο ἕνα συνονθύλευμα καθηρημένων, αφορισμένων, αὐτοχειροτόνητων, σχισματικῶν μὲ μία πράξη νὰ “ἀποκαθίσταται”, νὰ συγκροτεῖται σὲ «ἑνωτικὴ σύνοδο» καὶ ταυτόχρονα νὰ λαμβάνει «αὐτοκεφαλία» — ἀξιοζήλευτη ὡς fast track διαδικασία! Και αυτό περιφρονώντας την αποστολική αλλά και κανονική επιταγή που προβλέπει τον «νεόφυτον» ή τον «ἐκ φαύλης διαγωγῆς, οὐ δίκαιόν ἐστι πάραυτα προχειρίζεσθαι ἐπίσκοπον· ἄδικον γάρ, τὸν μηδέπω πεῖραν ἐπιδειξάμενον, ἑτέρων εἶναι διδάσκαλον», βλ. Αποστ-80 καί Α-2, Λαοδικείας-3, Ἁγ. Κυρίλλου-4)! Εδώ, το ἔσπευσε ἀμέσως νὰ τους χορηγήσει τὴν ὕψιστη ἐκκλησιαστικὴ βαθμίδα τῆς Αὐτοκεφαλίας σε ανθρώπους που είχαν γεννηθεί και ανδρωθεί πνευματικά στο 25ετές σχίσμα και τώρα απολλαμβάνει τα των επιλογών Του ντροπιάζοντας όμως την Εκκλησία.
Ἐφ’ ὅσον ὁ ἀναγνωριζόμενος ἀπὸ ὅλες τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες κανονικὸς Μητροπολίτης Κιέβου Ὀνούφριος και οι λοιποί κανονικοί επίσκοποι δὲν ἐκοιμήθησαν, δὲν παραιτήθηκαν, δὲν ἀπουσίασαν ἀδικαιολόγητα ἑξάμηνο ἀπὸ τὴν ἐπαρχία τους, δὲν καταδικάστηκαν γιὰ κανονικὸ παράπτωμα, πῶς ἐκλέγεται ὡς «Μητροπολίτης Κιέβου» κάποιος ἄλλος ἐπίσκοπος; Δὲν ἀπαγορεύεται αὐτὸ ἀπὸ τὸν ΑΒ-16 ποὺ διακελεύει «Διὰ τὰς φιλονεικίας τε καὶ ταραχάς, τὰς ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίᾳ συμβαινούσας, καὶ τοῦτο ὁρίσαι ἀναγκαῖόν ἐστι· τό, μηδενὶ τρόπῳ ἐπίσκοπον καταστῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ἧς ἔτι ὁ προεστὼς ζῇ καὶ ἐν τῇ ἰδίᾳ συνίσταται τιμῇ, εἰμὴ αὐτὸς ἑκὼν τὴν ἐπισκοπὴν παραιτήσεται. Χρὴ γὰρ πρότερον τὴν αἰτίαν τοῦ μέλλοντος τῆς ἐπισκοπῆς ἐκδιώκεσθαι, κανονικῶς ἐξεταζομένην, εἰς πέρας ἄγεσθαι, εἶθ᾿ οὕτω, μετὰ τὴν αὐτοῦ καθαίρεσιν, ἕτερον ἀντ᾽ αὐτοῦ εἰς τὴν ἐπισκοπὴν προβιβάζεσθαι»;
Εντελώς αντικανονικά ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀπαιτεῖ ἀπὸ τὸν ἀναγνωριζόμενο ἀπὸ ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία ὡς κανονικὸ «Μητροπολίτη Κιέβου» νὰ πάψει νὰ ἀποκαλεῖται μὲ τὸν κανονικό του τίτλο, τὸν ὁποῖο ἀναγνωρίζουν ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες.
Εἶναι αντίθετη μὲ τοὺς ἱεροὺς κανόνες ἡ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νὰ δεχθεῖ ἀρχιερεῖς ἄλλης Ἐκκλησίας ἄνευ ἀπολυτηρίου γράμματος καὶ χωρὶς τὴν ἄδεια τοῦ κυριάρχου-κανονικοῦ Πατριάρχου τους; Οἱ κανόνες Ἀποστολικὸς-14, -15, Α-16, Σαρδικῆς-15, Καρθαγένης -63(54) τὸ ἀπαγορεύουν κατηγορηματικά.
Βάσει ποίου εκκλησιαστικού κανόνα μία Αὐτόνομη Ἐκκλησία, μὲ ἰδιαίτερα ἔντονη ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ (χιλιάδες ἐνορίες, χιλιάδες μοναχοὺς καὶ ἑκατομμύρια πιστῶν), ποὺ μέχρι σήμερα ἀναγνωριζόταν ἀπὸ ὅλες τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ὅτι αὐτὴ καὶ μόνο αὐτὴ ἐκφράζει τὸ σύνολο τῶν Ὀρθοδόξων τῆς Οὐκρανίας, «ἐξαφανίζεται» ἀπὸ τὸν ἐκκλησιαστικὸ χάρτη γιὰ νὰ δημιουργηθεῖ χῶρος νὰ ἱδρυθεῖ μία «νέα» Ἐκκλησία;
Και τελικά, είναι δυνατόν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες να αναγνωρίσουν ότι οι ενέργειες και πράξεις ενός τσαρλατάνου αχειροτόνητου ψευτο-επισκόπου παρέχουν την τελετουργική του μυστηρίου της Ιερωσύνης Θεία Χάρη; Είναι δυνατόν ένας αχειροτόνητος να χειροτονεί κανονικούς επίσκόπους; Από πότε οι αυτοχειροτόνητοι έχουν Αποστολική Διαδοχή;
Δ.
ΟΥΚΡΑΝΙΚΟ: ΑΠΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ;
Δυστυχῶς, τὸ ἐκκλησιαστικὸ πρόβλημα τῆς Οὐκρανίας ἐξελίσσεται ἀπὸ πρόβλημα κανονικῆς ὑφῆς σὲ μεῖζον ἐκκλησιολογικό πρόβλημα, μὲ ἀπροσδιόριστες γιὰ τὴν ὥρα συνέπειες καὶ διαστάσεις:
Ἔχουμε στὴ νεώτερη ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία γιὰ πρώτη φορὰ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη νὰ προσδίδει στὰ «πρεσβεῖα τιμῆς» – ποὺ ἀναμφισβήτητα ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση Τοῦ ἀναγνωρίζει – ἔννοια πρωτείου ἐξουσίας παπικοῦ τύπου.
- Πρωτεῖο τιμῆς (πρεσβεῖα τιμῆς):
1. Συντονιστικὸς ρόλος στὶς πανορθόδοξες σχέσεις.
2. Ἒκφραση καὶ ὑλοποίηση ἀποφάσεων ποὺ λαμβάνουν ἐν Συνόδῳ οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες.
- Παπικὸ πρωτεῖο ἐξουσίας:
1. Ὁ πάπας ἐνεργεῖ ὑπερορίως, ὄχι μόνο στὰ ὅρια τοῦ Πατριαρχείου Ρώμης, ἀλλὰ στὴν καθ’ ὅλου Ἐκκλησία.
2. Ὁ πάπας ἀποφασίζει κυριαρχικά καί ἀνεξάρτητα ἢ καὶ ἀντίθετα μὲ τὴ γνώμη τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν.
3. Οἱ λοιποὶ ἐπίσκοποι ὑποχρεοῦνται νὰ ἀποδεχθοῦν τὴν παπικὴ ἀπόφαση.
4. Ἡ παπικὴ ἀπόφαση δὲν χρήζει ἐγκρίσεως ἀλλὰ οὔτε προσβάλλεται οὔτε ἀναιρεῖται.
Σας παρακαλώ πολύ, πείτε μου, οι ενέργειες του Οικουμενικού Πατριάρχου στο Ουκρανικό τι σας θυμίζουν; Ορθόδοξα πρεσβεία τιμής ή παπικό πρωτείο εξουσίας;
Και έτι πλέον: η καινοφανής στην Ορθόδοξη Εκκλησία απαίτηση του Οικουμενικού πατριάρχου Αυτός να επιλαμβάνεται των σοβαρών υποθέσεων των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών και να μπορεῖ νὰ ἐπεμβαίνει ὑπερορίως, στὴν ἀνὰ τὴν Οἰκουμένη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀκόμα καὶ «αὐτεπαγγέλτως καί ὡς ἐκ καθήκοντος» «οὐ μόνον ἔνθα περί Δογμάτων καί ἱερῶν Παραδόσεων καί Κανονικῶν Ἐκκλησιαστικῶν Διατάξεων ἤ περί γενικῶν ζητημάτων ἀφορώντων εἰς ὁλόκληρον τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας ἀλλά καί ἐν πᾶσι τοῖς σχετικῶς σπουδαίοις ἐπί μέρους ζητήμασι τοῖς ἐνδιαφέρουσι ταύτην ἤ ἐκείνην τήν Τοπικήν Ἐκκλησίαν», φέρνει στο μυαλό τὸ Διάταγμα Dictatus Papae (1075), τοῦ πάπα Γρηγορίου Ζ ́. Στο παπικό Διαταγμα ἀναγράφεται ἡ ἀπαίτηση νὰ ὑποβάλλονται στόν πάπα πρὸς λύση ὅλες οἱ “cause majores” (μείζονες ὑποθέσεις) τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένη Ἐκκλησιῶν! Καὶ οἱ συνειρμοὶ συνεχίζονται ἂν θυμηθοῦμε τὶς φράσεις τοῦ θεωρητικοῦ τῆς παπικής Γρηγοριανῆς μεταρρύθμισης, του καρδιναλίου τῆς Silva Candida (1053-1054) στὸ σύγγραμμά του “De sancta romana ecclesia” ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης εἶναι «ἡ μητέρα ὅλων των Ἐκκλησιῶν» (mater omnium ecclesiarum), ὁ ἄξονας, ἡ πηγὴ καὶ ἡ ἀρχὴ (cardo, fons et origo), ἡ κορυφὴ καί το θεμέλιό τους (vertex et fundamentum).
Καταλαβαίνουμε, σεβαστοί πατέρες και αγαπητοί, που οδηγείται η Ορθόδοξη εκκλησιολογία μας …
Συνεπῶς, ἡ εὐθύνη ὅλων ὅσων συμπράξουν ἢ διὰ τῆς σιωπῆς δώσουν τὴ δυνατότητα νὰ παγιωθοῦν αὐτὲς οἱ παπικές ἀντιλήψεις καὶ πρακτικὲς στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία θὰ εἶναι μεγάλη. Ἡ τυχόν ἀνοχὴ θὰ καταλογιστεῖ ὡς συνενοχή.
Οἱ ἐπίσκοποί μας, μάλιστα, ποὺ ἔχουν δώσει ὅρκο σεβασμοῦ στοὺς ἱεροὺς κανόνες, στήν τήρηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως καὶ στὴ διατήρηση ἀνοθεύτου τῆς Ὀρθοδόξου ἐκκλησιολογίας εἶναι βέβαιο πώς κατανοοῦν πλήρως τὴν μεγίστη εὐθύνη τους ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Λαοῦ Του καὶ θὰ σταθοῦν ἐν Συνόδω «ὀρθοτομοῦντες τὸν λόγον τῆς Ἀληθείας».
Το ευχόμαστε, προσευχόμαστε γι’ αυτό και τρέμουμε σε τυχόν αντίθετη και αντίθεη επιλογή τους.
[1]∙ * Για την τεκμηρίωση της παρούσης εισηγήσεως βλ. Γκοτσόπουλος Αν., Συμβολή στον διάλογο για το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο, εκδ. Παλίμψηστον, Θεσσαλονίκη 2019.
ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ ΤΟ ΠΉΡΑΜΕ ΑΠΌ: