Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ὡς παιδαγωγοί, ποιμένες καί διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας.

Ομιλία του κ. Φώτη Μιχαήλ, ιατρού, που εκφωνήθηκε στην
    εκδήλωση που οργάνωσε ο Ελληνορθόδοξος Σύνδεσμος "Ζωοδόχος Πηγή" στις 30 Ιανουαρίου 2023, στην αίθουσα του Συνδέσμου στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης.

    Σεβαστέ μας πάτερ Φώτιε, ἀγαπητά μέλη τοῦ διοικητικοῦ συμβουλίου τοῦ Συνδέσμου μας, εὐχαριστῶ καί δοξολογῶ τόν Θεό πού μᾶς ἀξίωσε  ἀπόψε νά βρεθοῦμε ἀπό κοντά καί κατόπιν δικῆς σας τιμητικῆς προσκλήσεως, νά ἐπιχειρήσω ἕνα ἔργο ἱερό: νά σᾶς παρουσιάσω ὠφέλιμα ἀποσπάσματα ἀπό τήν ζωή καί τό ἔργο τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, τούς ὁποίους τιμᾶ καί ἑορτάζει σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας.

 

Καλοί μου ἀδελφοί, συνήθως, ὅταν πρόκειται νά μιλήσουμε γιά τούς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας, συμβαίνει νά μεταφερόμαστε στήν δική τους ἐποχή καί νά νομίζουμε, ὅτι ὁ βίος τους, τά ἔργα τους, ἡ διδαχή τους, ἰσχύουν μονάχα γιά τά χρόνια ἐκεῖνα.

Ὅμως, τί λέγεται στήν Σοφία Σολομῶντος; «Δίκαιοι δὲ εἰς τὸν αἰῶνα ζῶσι». Πράγματι εἰς τόν αἰῶνα ζῶσι, διότι ἡ ζωή τῶν ἁγίων καί ἡ διδαχή τους περιέχουν τήν αἰώνια ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. Καί ὡς τέτοια ἡ διδαχή τους, παραμένει ἄφθαρτη ἀπό τόν χρόνο καί ἀνεπηρέαστη ἀπό τίς μεταβολές τοῦ κόσμου.

Αὐτό γίνεται καί μέ τούς Τρεῖς Ἱεράρχες. Ἡ ζωή τους ἀποτελεῖ ὑπόδειγμα βίου χριστιανικοῦ, ὅπως ἀκριβῶς ἀποτελοῦσε καί πρίν ἀπό 16 αἰῶνες. Οἱ διδαχές τους παραμένουν ἐπίκαιρες καί ἐν ἰσχύει, ὅπως ἀκριβῶς ἴσχυαν καί στά χρόνια τά δικά τους. Καμμία ἐγκόσμια μεταλλαγή, καμμία νέα τάξη πραγμάτων, δέν μποροῦν νά ἀνατρέψουν ἤ νά διαψεύσουν τήν ἁγιότητά τους, τίς θεοφώτιστες διδαχές τους, τό κποινωνικό τους ἔργο καί τούς ἀγῶνες τους γιά τήν Ὀρθοδοξία.

Στήν λογικοκρατούμενη ἐποχή μας, στήν ὁποία τόσο ἔχουμε ἐπηρεαστεῖ ἀπό πρότυπα δυτικά, ὅταν ἀναφερόμαστε στούς Τρεῖς Ἱεράρχες, συνήθως τούς βλέπουμε μέ τό μυαλό καί ὄχι μέ τήν καρδιά. Καί τί κάνουμε; Τούς περιγράφουμε ἁπλά καί μόνον ὡς ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων, ὡς ἐραστές τῆς κλασσικῆς σοφίας καί τό πολύ-πολύ, ὡς ἀνθρώπους πού  συνδύασαν ἤ συμφιλίωσαν τόν Χριστιανισμό μέ τά Ἑλληνικά γράμματα. Αὐτό εἶναι μόνον οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες;

Ἀδιαμφισβήτητα ἡ κλασσική τους παιδεία εἶναι σημαντικώτατη. Καί ὁ ἐλληνικός λόγος ἀκτινοβολεῖ στά συγγράμματά τους.

Ἐκεῖνο, ὅμως, πού τούς καθιστᾶ «φωστῆρας τῆς Τρισηλίου Θεότητος», δέν εἶναι τά γράμματα, ἀλλά ἡ ἁγιότητά τους. Ἡ ἁγιότητά τους ἐλάμπρυνε τόν ἑλληνικό τους λόγο· καί ἀπό διανοητικό τόν μετουσίωσε σέ πνευματικό.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, χωρίς τήν ἁγιότητα, δέν θά ἦσαν τίποτε ἄλλο, παρά μονάχα φιλόσοφοι ἤ θεολογοῦντες, ἀνίκανοι ὅμως νά ἀνέλθουν στίς κορυφές τῆς γνώσεως, ὅπου ἔφθασαν.

Ἀξίζει στό σημεῖο αὐτό νά ἐπισημάνουμε, ὅτι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες μετεῖχαν μέν τῆς θύραθεν σοφίας, ἀλλά ποτέ δέν ἔβαλαν στήν ἴδια μοῖρα τήν ἀρχαία Ἑλληνική σοφία μέ τήν ἀποκαλυφθεῖσα ἀλήθεια τῆς Πίστεώς μας. Ὅλα αὐτά πού λέγονται , δυστυχῶς ἀκόμη καί ἀπό ἄμβωνος, ὅτι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἕνωσαν καί συμφιλίωσαν τήν σοφία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων μέ τόν Χριστιανισμό, εἶναι μία ἄποψη ἀτελής καί ἀστήρικτη. Γιατί; Διότι, ἁπλούστατα, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες τήν ἀρχαία Ἑλληνική σοφία τήν ξεπέρασαν. Καί πῶς νά γινόταν ἀλλιῶς σέ ἀνθρώπους θεοφώτιστους! Μονάχα οἱ αἱρετικοί, δηλαδή ὅσοι στεροῦνται ὀρθοδόξων κριτηρίων, μποροῦν νά ἰσχυρίζονται, ὅτι οἱ πυγολαμπίδες τῆς κλασσικῆς φιλοσοφίας ὑπερέχουν σέ λαμπρότητα τοῦ Θείου φωτός.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἀνατολῆς, ζῶντας τήν μυστική ἐν Χριστῷ ζωή, γίνονταν μέ τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, φορεῖς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτός δέν εἶναι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς μας; Νά γίνουμε δοχεῖα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Ἔ, λοιπόν, στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀπό τήν ἐποχή τῶν Ἀποστόλων μέχρι καί σήμερα, αὐτό τό Ἅγιον Πνεῦμα λαλεῖ. Ἐνῷ στήν Δύση, ἀπό τόν ἑνδέκατο αἰῶνα καί μετά, ἡ Θεολογία εἶχε μεταβληθεῖ σέ φιλοσοφία. Εἶχε ἀπαρνηθεῖ τήν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί εἶχε φορέσει τόν μανδύα τῆς ἐκκοσμίκευσης. Ἔτσι ἐξηγεῖται, γιατί ἡ Δύση περιέπεσε σέ τόσες ἀπίθανες αἱρέσεις. Ἀλλά καί γιατί στίς ἡμέρες μας, στήν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή κάνει θραύση ἡ παναίρεση τοῦ οἰκουμενισμοῦ.

Ἀδελφοί μου, ὅπως ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες διδάσκουν, ἡ Θεία Χάρις δέν δίνεται ἐάν δέν ζητηθεῖ καί ἐάν δέν τῆς δώσουμε τόπο νά ἀναπαυθεῖ. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες καί τήν ἐξεζήτησαν καί χῶρο κατάλληλο ἔδωσαν. Σέ ὅλη τους τήν ζωή διατήρησαν μέσα στίς ψυχές τους τήν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέ τόν προσωπικό τους ἀγῶνα, μέ τήν ἀσκητικότητα, μέ τό πνευματικό πένθος, μέ τό καρδιακό δάκρυ, μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, μέ τήν ἀνόθευτη πίστη, μέ τήν ἐλπίδα καί τήν ἀγάπη τους.

Ἡ διδασκαλία τους δέν ἔχει νά κάνει ἁπλά μέ τήν σοφία τοῦ κόσμου, ἀλλά πηγάζει κατευθεῖαν ἀπό τήν σοφία τοῦ Θεοῦ. Οἱ καθαρές καί φωτισμένες ἀπό τήν Θεία Χάρι ψυχές τους ἀκτινοβολοῦν τά ἐνεργήματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό καί ἐμεῖς, ὡς ζωντανά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, πού ποθοῦμε τήν ἁγιότητα καί τήν ἀπολύτρωση, ἔχουμε πολλά νά ὠφεληθοῦμε ἀπό τίς διδαχές τους καί τά παραγγέλματά τους.

Ὁ ἅγιος Ὁμολογητής τῆς Πίστεως καί Προφήτης, ὁ μακαριστός μητροπολίτης Φλωρίνης πατήρ Αὐγουστῖνος Καντιώτης, σέ ὁμιλία του γιά τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, μεταξύ τῶν ἄλλων λέγει: «Ἄνθρωποι εἴμαστε ὅλοι, ἀγαπητοί μου. Καὶ ἄνθρωποι ἦταν καὶ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι, ὅμοιοι μ᾽ ἐμᾶς. Ἀλλὰ ἄνθρωπος ἀπὸ ἄνθρωπο διαφέρει. Ποῦ διαφέρει; Ὄχι τόσο στὴν ἐξωτερικὴ ὄψι. Μικρὲς εἶνε οἱ διαφορὲς ὡς πρὸς τὴν σωματικὴ ἐμφάνισι· ὁ ἕνας κοντός, ὁ ἄλλος ψηλός, ὁ ἄλλος μὲ ἄλλα χαρακτηριστικά.

Ἡ τεραστία διαφορὰ ποὺ χωρίζει τὸν ἕνα ἀπὸ τὸν ἄλλο εἶνε στὸν ἔσω ἄνθρωπο, στὸν ψυχικὸ κόσμο· στὶς σκέψεις, στὰ αἰσθήματα, στὴ βούλησι,στὶς ἐνέργειες. ...

Αὐτοί, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Ὅμηρος, εἶνε θεοείκελοι. Θεοείκελος εἶνε μία ὡραία λέξι, ποὺ ἐκφράζει τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου· παράγεται ἀπὸ τὸ θεὸς καὶ τὸ ἔοικα (=ὁμοιάζω), καὶ σημαίνει ἐκεῖνον ποὺ μοιάζει μὲ τὸ Θεό, ποὺ γίνεται ὅμοιος μὲ τὸ Θεό.

Τοὺς τρεῖς αὐτοὺς ἁγίους πατέρας τοὺς ὕψωσε μέχρι τὸν οὐρανὸ ἕνα κίνητρο γενναῖο, ἰσχυρό, ἀκατανίκητο. Ποιό εἶνε; Μὴ τὸ παρεξηγήσῃ κανείς, εἶνε ὁ ἔρωτας! ναί, ὁ ἔρωτας. Ὄχι ὁ σαρκικὸς, ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴν φυσικὴ γενετήσια ὁρμή, αὐτὸς ποὺ συχνὰ καταντᾷ χυδαῖος καὶ δημιουργεῖ δράματα· Ὄχι τέτοιος ἔρωτας. Αὐτός, χωρὶς νὰ τὸν καταδικάζουμε, εἶνε ἡ κατώτερη μορφὴ τοῦ ἔρωτος. Ὑπάρχει κ᾽ ἕνας ἄλλος ἔρωτας, ἀνώτερος. Ποιός εἶνε αὐτός; Εἶνε ἔρωτας θεῖος καὶ ὑψηλὸς, ποὺ ἔφλεγε τὰ στήθη τῶν ἁγίων μας.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι εἶχαν τοὺς ἑξῆς ἔρωτες.

Τὸν ἔρωτα τῆς γνώσεως. Ἀγαποῦσαν τὰ γράμματα. Πῆγαν στὴν Ἀθήνα, τὴν Ἀντιόχεια, τὴν Κωνσταντινούπολη· κ᾽ ἐκεῖ σπούδασαν ἱστορία, φιλοσοφία, φυσικὲς ἐπιστῆμες, ἀστρονομία, ρητορική.

Εἶχαν ἔπειτα τὸν ἔρωτα τῆς ἀρετῆς. Μεγάλης ἀξίας ἀγαθὸ ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐπιστήμη· ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ κάτι ἀνώτερο· ἡ ἀρετὴ εἶνε παραπάνω ἀπὸ τὴ γνῶσι. Ἀλλ᾽ αὐτὴ σπανίζει σήμερα. Ἔλεγε ἀρχαῖος φιλόσοφος τῆς πατρίδος μας· «Πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς, πανουργία καὶ οὐ σοφία φαίνεται». Κι ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, τὰ ἄθεα γράμματα θὰ καταστρέψουν τὴν ἀνθρωπότητα.

Ἀλλὰ ἡ ἀρετὴ δὲν εἶνε κάτι ἀόρατο καὶ νεφελῶδες· ἔχει συγκεκριμένο περιεχόμενο. Ἡ ἀρετή, ἡ ἀόρατη πρὸ Χριστοῦ, ἔγινε ὁρατή. Πῶς; Στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου. Ἡ ἀνθρωπιά, ἡ ἀγάπη, τὸ ἔλεος –ὅ,τι ὡραῖο, μεγάλο, ὑψηλό, ἁγνὸ καὶ σῶφρον φανταστῇς, εἶνε στὸν ὑπέρτατο βαθμὸ ὁ Ἰησοῦς Χριστός· εἶνε τὸ ἄλφα καὶ τὸ ὠμέγα τῆς ἀνθρωπότητος. Δὲν ὑπῆρξε, οὔτε θὰ ὑπάρξῃ ἄλλος σὰν αὐτόν. Εἶνε ἡ ἐνσάρκωσι τῆς ἀρετῆς. Καὶ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι εἶχαν τὸν ἔρωτα τοῦ Χριστοῦ. Ἀγάπησαν τὸν Χριστὸ μὲ τόσο φλογερὸ ἔρωτα, ὥστε μποροῦσαν νὰ λένε μαζὶ μὲ τὸν Παῦλο· «Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ;…», ποιός θὰ μπορέσῃ νὰ μᾶς χωρίσῃ ἀπ᾽ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ;(῾Ρωμ. 8,35).

Ἀδελφοί μου, ὅλα τά παραπάνω ἀναφέρθηκαν γιά ἕναν μονάχα λόγο: Γιά νά ἑδραιωθεῖ μέσα μας ἡ βεβαιότητα, ὅτι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ὡς φωτισμένοι ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ζωή τους καί τό συγγραφικό τους ἔργο, παρέδωσαν στήν Ἐκκλησία ἕναν ἀμύθητο πνευματικό θησαυρό. 

Καί τώρα, ποιό διαμάντι νά πρωτοπάρει  κανείς ἀπό αὐτό τό θησαυροφυλάκιο; Γιά ποιό ἀπό τά πνευματικά τους τιμαλφή νά πρωτομιλήσουμε ἀπόψε στήν σύναξή μας τήν ἑορταστική; Γιά τό θεολογικό τους χάρισμα; Γιά τίς ἀρετές τους; Γιά τήν ἐπιστημονική τους κατάρτιση; Γιά τήν κοινωνική τους δράση καί προσφορά; Γιά τήν ρητορική τους δεινότητα; Γιά τό ποιητικό τους ταλέντο; Γιά τήν ὁλιγάρκεια καί τήν ἀσκητική τους; Γιά τό ὁμολογιακό τους φρόνημα;

Εἶναι ὅντως ἀπέραντο τό πεδίο, πού μᾶς προσφέρουν γιά μελέτη καί μίμηση. Στά χρονικά ὅρια, ὅμως, τῆς ἀποψινῆς μας συνάντησης, θά περιοριστοῦμε ἀναγκαστικά σέ κάποιες λίγες ἀναφορές. Ἔχω, ὅμως, τόν λογισμό, ὅτι αὐτά, ἔστω τά λίγα, πού θά ἀκούσουμε ἀπό τούς ἴδιους τούς Ἁγίους μας, θά ἀναπαύσουν τίς ψυχές μας, θά μᾶς παρηγορήσουν καί θά δυναμώσουν τήν πίστη μας καί τήν ὑπομονή μας στόν δαιμονοκρατούμενο κόσμο πού ζοῦμε.

Ἐπιτρέψτε μου, νά ξεκινήσουμε μέ ἔνα θέμα, πού μᾶς καίει ὅλους ἐδῶ καί μᾶς τσουρουφλίζει καθημερινά, καί αὐτό δέν εἶναι ἄλλο ἀπό τόν θεσμό τοῦ γάμου· τόν γάμο,  πού μᾶς τόν παρέδωσε καί τόν εὐλόγησε ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας, καί τόν ὁποῖο στά χρόνια μας τόν περιφρονήσαμε, τόν περιγελάσαμε, τόν πολεμήσαμε καί στήν θέση του βάλαμε ὅσα κουρέλια διέθετε ὡς ὑποκατάστατα ὁ πονηρός.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, λοιπόν, τί λένε γιά τόν γάμο; Τί λένε γιά τήν οἰκογένεια; Πῶς τήν ποιμαίνουν καί πῶς παιδαγωγοῦν τούς γονεῖς καί τά τέκνα;

Ἄς δοῦμε κατ’ ἀρχάς, γιατί ὁ Θεός δημιούργησε τόν γάμο. Πάνω στό θέμα αὐτό μαθαίνουμε ἀπό τόν Ἱερό Χρυσόστομο, ὅτι πρίν ἀπό τήν παρακοή καί τήν ἔξοδο ἀπό τόν παράδεισο, γάμος δέν ὑπῆρχε. Οἱ πρωτόπλαστοι ζοῦσαν ζωή παρθενική, ζωή ἀγγελική. Οἱ συζυγικές σχέσεις προέκυψαν μετά ἀπό τήν παρακοή καί τήν ἔξοδο ἀπό τόν παράδεισο. Ἡ φύση μας, μετά τήν ἔξοδο ἀπό τόν παράδεισο, ἔχασε τά ἀγγελικά της χαρακτηριστικά, ἔγινε ἀνεπαρκής. Γι’ αὐτό καί δημιουργήθηκε ὁ γάμος. Γιά νά θεραπεύσει αὐτή τήν ἀνεπάρκεια. Ὁ Θεός, πρός τό συμφέρον μας τό πνευματικό, γιά νά καλύψει τήν ἀνεπάρκεια αὐτή, ἕνωσε τόν ἄνδρα καί τήν γυναῖκα, τούς ἔκανε συνεργούς στό ἔργο του καί χάρισε ἔτσι στόν ἄνθρωπο τήν παρηγοριά ἀπόκτησης ἀπογόνων μέσῳ τῆς συζυγίας. Μέ τό δῶρο αὐτό τοῦ Θεοῦ, ὁ θνητός πλέον ἄνθρωπος ἀποκτᾶ τήν δυνατότητα νά διασώζει κάπως τήν ἀθανασία μέ τήν διαδοχή τῶν γενεῶν, μέ τήν γέννηση τῶν παιδιῶν καί τῶν ἐγγόνων. Καί προπαντός, βοηθῶντας ὁ ἕνας σύζυγος τόν ἄλλον, νά βαδίζουν ἀπό κοινοῦ στόν δρόμο γιά τήν ἐπανάκτηση τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν.

Ὁ γάμος, ἀδελφοί μου, τί λέτε; Εἶναι χῶρος γιά ἀκαταστασίες καί ἐλαφρότητες ἤ  εἶναι τόπος ἅγιος μέ κανόνες καί ὅρια; Πάνω στό ἐρώτημα αὐτό ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ξεκαθαρίζει τά πράγματα καί τά βάζει στήν θέση τους.

 «Παιδιά μου, μᾶς λέει, δύο εἶναι αὐτά , γιά τά ὁποῖα ἔχει θεσπισθεῖ ὁ γάμος· τό ἕνα εἶναι γιά νά σωφρονοῦμε καί τό ἄλλο γιά νά γινόμαστε πατέρες· καί ἀπό αὐτά τά δύο, πρώτη εἶναι ἡ αἰτία τῆς σωφροσύνης. Ὁ γάμος δέν ἔχει γίνει γιά νά ἀσελγοῦμε, οὔτε νά πορνεύουμε· ἀλλά, γιά νά σωφρονοῦμε.

Αἰτία τοῦ γάμου, πρίν ἀπό τήν ἐνανθρώπιση, ἐθεωρεῖτο ἡ τεκνοποιΐα. Τώρα, ὅμως, μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, μέ τήν ὁποία καταργήθηκε ὁ θάνατος, δέν εἶναι ἀναγκαία ἡ παρηγοριά τῆς τεκνογονίας. Παρηγοριά τώρα εἶναι ἡ προσδοκία τῆς προσωπικῆς ἀναστάσεως καί κληρονομιᾶς τῆς Οὐρανίου Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, πού προϋποθέτουν σωφροσύνη καί ἀρετή».

 

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, σέ ὅ,τι ἀφορᾶ τήν συζυγική καί προπαντός τήν μητρική συμπεριφορά μέσα στόν γάμο,  μᾶς ἔχει ἀφήσει ἕναν ἀνεκτίμητο πνευματικό θησαυρό. Εἶναι μία ἐκτενής συμβουλευτική ἐπιστολή,  τήν ὁποία ἀπηύθυνε σέ νιόπαντρη πνευματική του θυγατέρα. Ἐμεῖς ἀπόψε θά ἀρκεστοῦμε σέ μερικές ἀπό τίς ὐπέροχες συμβουλές του.

Γράφει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος: «Ἄκου, λοιπόν, Ὀλυμπιάδα μου. Ξέρω, ὅτι θέλεις νά εἶσαι πραγματική χριστιανή. Καί μία πραγματική χριστιανή πρέπει ὄχι μόνον νά εἶναι, ἀλλά καί νά φαίνεται. Γι’ αὐτό σέ παρακαλῶ, νά προσέχεις τήν ἐξωτερική σου ἐμφάνιση. Νά εἶσαι ἁπλή. Τό χρυσάφι, δεμένο σέ πολύτιμες πέτρες, δέν στολίζει γυναῖκες σάν καί σένα. Πολύ περισσότερο τό βάψιμο. Ξέρε το, ὅτι αὐτό εἶναι φιλαρέσκεια· καί νά μένεις ἁπλή στήν ἐμφάνιση. Τά βαρύτιμα καί πολυτελή φορέματα, ἄς τά φοροῦν ἐκεῖνες πού δέν ἐπιθυμοῦν ἀνώτερη ζωή».

«Νά μή συναναστρέφεσαι μέ φαντασμένες γυναῖκες, πού ἔχουν τό νοῦ τους στό ἔξω, γιά ἐπίδειξη. Μή τρέχεις σέ τραπέζια κοσμικά. Ἐκεῖ ἀνάβουν ἄνομοι πόθοι, μέ τούς χορούς καί τά γέλια. Καί ἡ ἁγνότητα εἶναι τόσο λεπτό πράγμα».

Γιά τήν συμπεριφορά της ἀπέναντι στόν σύζυγό της, τήν συμβουλεύει καί τῆς γράφει:

«Μέ τόν γάμο σου, ἡ στοργή καί ἡ ἀγάπη σου νά εἶναι φλογερή καί ἀμείωτη γιά κεῖνον, πού σοῦ ἔδωσε ὁ Θεός».

«Ἐσύ νά ξέρεις ὅτι εἶσαι γυναῖκα καί ἔχεις μεγάλο προορισμό, ἀλλά διαφορετικό ἀπό τόν ανδρα, πού πρέπει νά εἶναι ἡ κεφαλή. Ἄσε τήν ἀνόητη ἰσότητα τῶν δύο φίλων καί προσπάθησε νά καταλάβεις τά καθήκοντα τοῦ γάμου. Ἐκεῖ θά δεῖς πόση δύναμη κρύβεται στό ἀσθενές φύλο».

«Ποτέ μήν ἀποπάρεις τόν ἄνδρα σου γιά κάτι πού ἔκανε στραβό. Γιατί ὁ διάβολος εἶναι αὐτός, πού μπαίνει ἐμπόδιο στήν ὁμοψυχία τῶν συζύγων».

«Στά θέματα τοῦ σπιτιοῦ, νά συμβάλλεις ἐκφράζοντας τήν γνώμη σου. Ὀ ἄνδρας, ὅμως, ἄς ἀποφασίζει».

«Ὅταν τόν βλέπεις λυπημένο, συμμερίσου τήν λύπη του, ἐκείνη τήν ὥρα. Ἡ γυναῖκα εἶναι τό ἀκύμαντο λιμάνι γιά τόν θαλασσοδαρμένο σύζυγο».

 «Καί τώρα στή γλῶσσα. Θά ἔχεις ἐχθρό τόν ἄνδρα σου, ἐάν ἔχεις γλῶσσα ἀχαλίνωτη, ἔστω κι ἄν ἔχεις χίλια ἄλλα χαρίσματα. Πρόσεχε ἀκόμα καί τό βάδισμά σου. Μετράει στήν σωφροσύνη».

«Καί τοῦτο πρόσεξε καί ἄκουσε: Μήν ἔχεις ἀδάμαστη σαρκική ὁρμή. Πεῖσε καί τόν ἄνδρα σου νά σέβεται τίς ἱερές μέρες. Γιατί οἱ νόμοι τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀνώτεροι ἀπό τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ».

Οἱ βιοτικές μέριμνες, ἀδελφοί μου, μέσα στόν ἔγγαμο βίο, εἶναι πράγματι πολλές. Μερικές φορές μάλιστα εἶναι τόσο κουραστικές καί χρονοβόρες, πού μᾶς καταλαμβάνει ἀπογοήτευση καί λέμε: Μέ τόσες μέριμνες, πού ἔχουμε ἐμεῖς οἱ ἔγγαμοι, μέ τόσα προβλήματα πού ἔχουμε νά ἀντιμετωπίσουμε, ποῦ θά βροῦμε χρόνο καί δυνάμεις γιά νά προσευχηθοῦμε, γιά νά μελετήσουμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, γιά νά καταφέρουμε τήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν μέσα στήν συζυγία; Καί ἔτσι, ὑπό τό κράτος αὐτῶν τῶν πειρασμῶν, λυγίζουμε καί ἀπογοητευόμαστε καί παραιτούμαστε.

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὁ μεγάλος αὐτός ἀνατόμος τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, χτυπάει  καμπανάκι καί μᾶς καλεῖ νά εἴμαστε προσεκτικοί σ’ αὐτόν τόν πειρασμό τῆς ἀπογοήτευσης καί τῆς παραίτησης· γιατί αὐτοί οἱ λογισμοί προέρχονται ἀπό τόν πονηρό. Αὐτά τά ἐμπόδια τά βάζει ὁ πονηρός, γιατί δέν θέλει τήν πνευματική προκοπή στίς οἰκογένειές μας. Δέν θέλει τήν σωτηρία μας·  τήν πολεμάει μέ κάθε τρόπο.

 

Παιδιά μου, γράφει ὁ Χρυσορρήμων Ἱεράρχης, ὁ γάμος μέ τίς βιοτικές του μέριμνες δέν εἶναι ἐμπόδιο στήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν. Δεῖτε γιά παράδειγμα τόν Ἀκύλα καί τήν Πρίσκιλλα. Ἐργάζονταν καί ἐκεῖνοι ὅπως καί ἐσεῖς. Ἀσκοῦσαν τέχνη καί ἦσαν ὑπέυθυνοι σέ ἐργαστήριο πού κατασκεύαζε σκηνές. Τίποτε δέν τούς ἐμπόδισε νά ἐπιδείξουν ἀκρίβεια στήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Μή θεωρεῖτε τόν γάμο ἐμπόδιο γιά νά εὐαρεστήσετε τόν Θεό. Διότι, ἀγαπητά μου παιδιά, ἐάν ὁ γάμος καί ἡ ἀνατροφή τῶν τέκνων ὑπῆρχε περίπτωση νά γινόταν ἐμπόδιο στόν δρόμο τῆς ἀρετῆς, δέν θά τόν ἔβαζε στήν ζωή μας ὁ Δημιουργός. Ὁ γάμος δέν ἐμποδίζει σέ τίποτε τήν χριστιανική μας ζωή, ἐάν θέλουμε νά ἀγωνισθοῦμε.

Ἐάν εἴμαστε ἄγρυπνοι, ἐάν νήφωμεν, οὔτε ὁ γάμος, οὔτε ἡ ἀνατροφή, οὔτε κάτι ἄλλο θά μπορέσει νά μᾶς ἐμποδίσει νά γίνουμε εὐάρεστοι στόν Θεό.

Ὁ πονηρός, ὅπως προείπαμε ἀδελφοί μου, χρησιμοποιεῖ κάθε τρόπο γιά νά ἀποκλείσει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν σωτηρία. Ἔτσι, σέ κάποιες περιπτώσεις προχωράει τόν παραπάνω πειρασμό ἀκόμη περισσότερο, καί χρησιμοποιῶντας τά δαιμόνια τῆς δειλίας καί τῆς ἐλάσσονος προσπαθείας, ἐπιχειρεῖ νά καταστήσει τόν ἄνθρωπο ὑβριστή ἑνός ἐκ τῶν ἱερῶν μυστηρίων τῆς Πίστεώς μας. Πείθει, δηλαδή, τόν ἄνθρωπο, ὅτι στόν γάμο δέν ὑπάρχει τάχα δυνατότητα πνευματικοῦ ἀγῶνα καί ἁγνότητας, καί ὅτι τάχα μονάχα στόν μοναχισμό βρίσκεται ἡ σωτηρία.

Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος σχολιάζοντας αὐτή τήν πειρασμική κατάσταση, μᾶς προτρέπει  νά ἐπιδείξουμε πολύ μεγάλη προσοχή, μή τυχόν, ἐξιδανικεύοντας τόν μοναχισμό, βιαστοῦμε νά ὑποτιμήσουμε τόν γάμο. Μᾶς λέει, ὅτι τέτοιος λογισμός εἶναι σατανικός καί ἀπάνθρωπος. Γράφει ἐπί λέξει: «Ὅσοι ὑποτιμοῦν (βδελύσσονται) τόν γάμο, κάνουν ἔργο σατανικό καί ἀπάνθρωπο, καί περιφρονοῦν τό δῶρο τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ ρίζα καί τῆς δικῆς μας γενέσεως».

Μέσα στήν οἰκογένεια οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες παιδαγωγοῦν τούς πάντες· καί τόν πατέρα καί τήν μητέρα καί τά τέκνα. Ἄς ξεκινήσουμε ἀπό τούς γονεῖς. Εἶναι ἐντυπωσιακό μέ πόση ἀγάπη, ἀλλά καί μέ πόση παραστατικότητα συμβουλεύει τούς γονεῖς ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, γιά τό πῶς θά ὁδηγήσουν τά παιδιά τους στήν ἀρετή καί τήν ἁγιότητα. Μᾶς πιάνει ἀπαλά ἀπό τόν ὧμο καί μᾶς λέει:

«Ἀγαπητοί γονεῖς, καθένας ἀπό ἐσᾶς τούς πατέρες καί τίς μητέρες νά φέρεστε στά παιδιά σας σάν νά εἶστε ἀγαλματοποιοί· νά ἀφιερώνετε ὁλο τόν χρόνο σας γιά νά κάνετε τά παιδιά σας ἀγάλματα θαυμαστά, πού νά μοιάζουν μέ τόν Θεό. Ρωτᾶτε μέ ποιόν τρόπο; Ἀφαιρῶντας τό περιττό καί προσθέτοντας τό ἀναγκαῖο καί χρήσιμο. Κάθε μέρα νά παρακολουθεῖτε ποιό φυσικό προσόν ἔχουν, ὥστε νά τό αὐξήσετε καί ποιό ἐλάττωμα, ὥστε νά τό ἐξαλείψετε».

Στήν διαπαιδαγώγηση τῶν τέκνων, ἀναγκαζόμαστε μερικές φορές νά βάλουμε κάποιους περιορισμούς, κάποιες ἀπαγορεύσεις. Τό ἔργο τότε γίνεται δύσκολο, γιατί τά παιδιά, μπροστά στούς περιορισμούς, συνήθως δυσκολεύονται νά ὑπακούσουν  καί ἀντιδροῦν. Καί ἀναρωτιόμαστε: ἀπό ποιά ἀπαγόρευση νά ἀρχίσουμε; Ποιά νά βάλουμε πρώτη καί ποιά τελευταία; Τήν ἀπάντηση μᾶς τήν δίνει ὁ πανεπίκαιρος παιδαγωγός, ὁ Ἱερός Χρυσόστομος. Μᾶς λέει: «Ἀγαπητοί γονεῖς, ὅταν εἶναι νά ἀπαγορέψουμε κάποια πράγματα στά παιδιά μας, νά μήν τά ἀπαγορεύουμε ὅλα μαζί. Πρῶτα νά ἀπαγορεύουμε τά πιό ἐλαφρά. Νά ξεκινᾶμε ἀπό ἐκεῖνα, ἀπό τά ὁποῖα τό παιδί μας δέν εἶναι ἀκόμα ὑπερβολικά αἰχμαλωτισμένο».

 

 

Εἶναι γεγονός, ἀδελφοί μου, ὅτι οἱ ἀστοχίες καί τά παραστρατήματα τῶν παιδιῶν φέρνουν στίς ψυχές τῶν γονέων μεγάλη θλίψη καί μερικές φορές καί ἀπογοήτευση. Γιά τίς περιπτώσεις ἐκεῖνες, πού ἡ στεναχώρια αὐτή μᾶς ὁδηγεῖ στά πρόθυρα τῆς παραίτησης ἀπό τήν γονική μέριμνα, ὁ Ἱερός Χρυσόστομος μᾶς συμβουλεύει: «Καλοί μου γονεῖς, στίς ἀποτυχίες τῶν παιδιῶν μας ἄς μήν ἀπογοητευόμαστε καί τά παρατᾶμε. Τά παιδιά μας δέν πρέπει νά τά ἀσφαλίζουμε μονάχα πρίν ἀπό τίς πτώσεις τους· ἀλλα καί μετά ἀπό τίς πτώσεις τους, νά στεκόμαστε δίπλα τους».

Οἱ χριστιανοί γονεῖς γενικῶς δέν παραλείπουμε νά συμβουλεύουμε τά παιδιά μας πῶς νά φυλάγονται ἀπό τίς διάφορες παγίδες, ἀλλά καί πῶς νά προκόβουν στήν πίστη, στήν συμπεριφορά τους καί στά γράμματα. Τό πρόβλημα ἐδῶ εἶναι, ὅτι τά παιδιά δέν δέχονται πάντοτε τίς συμβουλές μας. Ἐρχόμαστε τότε ἀντιμέτωποι μέ τήν ἀνυπακοή τους· καί στεναχωριόμαστε καί δέν ξέρουμε πῶς νά ἐνεργήσουμε. Μέ αὐστηρότητα; Μέ τό μαλακό; Μέ σιγή; Μέ διπλωματία; Μέ ἀντεπίθεση; Βεβαίως, ὅπως ὅλοι οἱ ἄγιοί μας λένε, ἐδῶ πρέπει νά προηγηθεῖ ἡ προσευχή, τό γονάτισμα. Πρῶτα νά μιλήσουμε γιά τόν προβληματισμό μας στόν Χριστό καί στήν Παναγιά μας καί μετά στά παιδιά μας. Πάντως, σέ καμμιά περίπτωση, μπροστά στήν ἀνυπακοή τῶν παιδιῶν, δέν πρέπει νά μένουμε ἀδρανεῖς. «Ἐάν δεῖς, τονίζει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, νά παραβαίνει τό παιδί τήν ἐντολή σου, νά μή μείνεις ἀδρανής· νά τό ἐλέγξεις·  ἄλλοτε μέ ἕνα βλέμμα αὐστηρό, καί ἄλλοτε μέ κάποιον λόγο ἐπίσης αὐστηρό. Καί σέ μερικές περιπτώσεις νά χρησιμοποιεῖς καί τά καλοπιάσματα ἤ ἀκόμα καί κάποια ὑπόσχεση. Μέ ὅλα μπορεῖ κανείς νά παιδαγωγεῖ».

Ἀδελφοί μου, ποιός ἀπό ἐμᾶς δέν ἔχει τόν φόβο καί τήν ἀγωνία μή τυχόν καί μπλέξουν τά παιδιά του μέ κακές παρέες, μέ ναρκωτικά, μέ ἀνήθικες σχέσεις, μέ τόν τζόγο, μέ αἱρέσεις ἤ σέκτες δαιμονικές; Ποιός; Εἶναι γεγονός, ὅτι ὅλα τά παιδιά σήμερα βρίσκονται κάτω ἀπό ἕναν ἀσταμάτητο καταιγισμό δαιμονικῶν πυρῶν.  Οἱ πειρασμοί ἐλλοχεύουν σέ κάθε τους βῆμα. Ὡς γονεῖς, πῶς νά τά προφυλάξουμε; Ἀρκοῦν μονάχα οἱ συμβουλές μας; Ὄχι, μᾶς ἀπαντά ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Καλές καί ἀπαραίτητες οἱ συμβουλές, ἀλλά δέν φτάνουν. Ἐδῶ χρειάζεται τό ζωντανό μας παράδειγμα. Μονάχα ἔτσι μποροῦν τά παιδιά μας νά φιλοτιμηθοῦν στόν ἀγῶνα τους γιά τήν ἁγιότητα. Γράφει ἐπί λέξει: «Καλοί μου γονεῖς, προπαντός μέ τήν ζωή μας, ἄς διδάξουμε στά παιδιά μας,  πάνω ἀπό ὅλα τά πράγματα,  νά προτιμοῦντήν ἀρετή. Καί σέ ὅτι ἀφορᾶ τήν χρηματική περιουσία, ἄς τά διδάξουμε, μέ τήν ζωή μας, νά τήν θεωροῦν ἕνα μεγάλο μηδενικό. Ἀναθρέψτε τά παιδιά σας μέ τέτοιον τρόπο, ὥστε νά γίνουν ἀθλητές τοῦ Χριστοῦ.  Νά ἁγιάσουν. Πραγματική παιδεία εἶναι τό ἄθλημα τῆς ἁγιότητος. Παιδεία, μετάληψις ἁγιότητος ἐστί».

Καί γιά τούς Τρεῖς Μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, οὐσία τῆς παιδείας εἶναι ἡ κατά Χριστόν ἀγωγή τῆς ψυχῆς. Δέν νοεῖται γιά τούς Τρεῖς Ἱεράρχες μας ἀγωγή χωρίς ‘’πνευματικά μαθήματα’’ καί ‘’ἐπιμέλεια ψυχῆς’’.

Μᾶς προειδοποιεῖ ὁ Ἱερός Χρυσόστομος καί ἀπευθυνόμενος στούς γονεῖς κυρίως,  μᾶς λέει νά προσέξουμε πολύ, γιατί παρατηρεῖται μία μεγάλη ἀνοησία· ‘’ἐσχάτης ἀννοίας πρᾶγμα’’. Καί ποιό εἶναι αὐτό τό ‘’ἐσχάτης ἀννοίας πρᾶγμα’’; Τό ὅτι ἐνῷ κοπιάζουμε πολύ γιά τά παιδιά μας, στό τέλος αὐτός ὁ κόπος πάει χαμένος καί ἀποδεικνυόμαστε γονεῖς ἀποτυχημένοι. Γιατί πάει χαμένος; Διότι, ἐνῷ κάνουμε τά πάντα γιά νά τούς ἐξασφαλίσουμε σπουδές καί κτήματα, τήν ψυχή τους τήν ἀμελοῦμε· ἐνῷ χύνουμε αἷμα καί ἱδρῶτα γιά νά ἔχουν τά παιδιά μας χρήματα καί ἀνέσεις σωματικές, δέν δείχνουμε ἀνάλογο ἐνδιαφέρον γιά τά χαρίσματα τῆς ψυχῆς, τήν κατά Χριστόν ἀγωγή. Αὐτή εἶναι ἡ ἁπόλυτη μωρία· τό ‘’ἐσχάτης ἀννοίας πρᾶγμα’’, πού λέγει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος: τό ὅτι, δηλαδή, τά δίνουμε ὅλα γιά τά ἐφήμερα καί περιφρονοῦμε ἐντελῶς τά αἰώνια.

Ὁ χριστοκεντρικός χαρακτῆρας τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν τονίζεται τό ἴδιο καί στίς διδαχές τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ὁ ἅγιος Καππαδόκης Ἱεράρχης μᾶς διδάσκει, ὅτι ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν πρέπει νά ἔχει, ὡς κεντρικό της σκοπό, τό καθ’ ὁμοίωσιν. Τό νά μοιάσει κατά τό δυνατόν ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό. Μάλιστα ἐπισημαίνει, ὅτι ἡ προσπάθεια αὐτή τῆς ὁμοίωσης μέ τόν Θεό νά γίνεται ὄχι μέ μιά ὁποιαδήποτε γνώση, ἀλλά μέ γνώση, πού συμβαδίζει καί δέν περιφρονεῖ τήν διδασκαλία τῆς πίστεώς μας. Γράφει ἐπί λέξει: «Ὁμοίωσις δέ οὐκ ἄνευ γνώσεως, ἡ δέ γνῶσις οὐκ ἐκτός τῶν διδαγμάτων».

 Σήμερα, δυστυχῶς, στήν πατρίδα μας, ἀλλά καί στήν Ἐκκλησία μας, βιώνουμε στόν ὕψιστο βαθμό τήν δαιμονική μωρία, πού προαναφέραμε. Ἡ παιδεία μας ἔχει πάψει πρό πολλοῦ νά μεταλαμβάνει τά παιδιά μας μέ ἁγιότητα. Οἱ ἅγιοι, ἀλλά καί οἱ ἥρωες, ἔχουν διωχθεῖ μέ μῖσος ἀπό τίς αἴθουσες τίς σχολικές. Τά γράμματα, πού μαθαίνουν τά παιδιά μας, κατάντησαν ἄθεα καί ἀντίχριστα. Τό στοιχεῖο τῆς ὀρθοδόξου κατηχήσεως στά σχολικά βιβλία, δέν ἔχει ἁπλῶς ἐξαλειφθεῖ· ἔχει παραποιηθεῖ, ἔχει ἀλλοιωθεῖ. Ἄλλη πίστη μαθαίνουν τά παιδιά μας μέσα στά σχολεῖα τους. Ἀλλά, μήπως καί ἀπό πλευρᾶς διοικούσης ἐκκλησίας τί μαθαίνουν;

Τό κράτος ἀπό τήν πλευρά του, δέν τό κρύβει ὅτι εἶναι ἀφελληνισμένο καί ἄθεο. Σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στά σχολικά προγράμματα διδασκαλίας, ἀκολουθῶντας ὁμολογουμένως μέ συνέπεια τίς ἀντίχριστες ἀρχές του, ἐδῶ καί 150 χρόνια, ἔχει ἐπιδοθεῖ σέ ἔναν ἀνελέητο πόλεμο ἐναντίον τῆς Ὀρθοδοξίας καί τῆς Ἑλληνικότητας. Ἀπό τό πατροπαράδοτον σέβας, δέν ἔχουν ἀφήσει τίποτε ὄρθιο. Ἡ ἁγιότητα καί τό καθ’ ὁμοίωσιν, πού σύμφωνα μέ τούς Τρεῖς Ἱεράρχες συνιστοῦν τόν κυρίαρχο σκοπό τῆς παιδείας, γιά τούς ἀξιωματούχους τοῦ ἁρμόδιου ὑπουργείου εἶναι πράγματα ἐπικίνδυνα, γι’ αὐτό καί ἀπαγορευμένα μέ αὐστηρότητα. Ἀλλά, εἴπαμε: αὐτοί τό κάνουν συνεπεῖς στίς ἀρχές τους, στά δαιμονικά τους πιστεύω.

Ἐμεῖς; Ἀπό πλευρᾶς τῆς Ἐκκλησίας; Κλῆρος καί λαός, τί κάνουμε, γιά νά φυλάξουμε τά παιδιά μας ἀπό τά ἄθεα γράμματα; Τί κάνουμε, γιά νά κρατήσουμε ζωντανές μέσα στίς ψυχές τῶν παιδιῶν μας τίς διδαχές καί τό παράδειγμα ζωῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν; Τί κάνουμε, γιά νά σωθοῦμε ἀπό τήν ἔσχατη μωρία μιᾶς ἄθεης παιδείας, πού περιγράφει ὁ Ἱερὀς Χρυσόστομος;

Νά σᾶς πῶ τί κάνουμε: Κλείνουμε τά στόματά μας, λέμε ναί σέ ὅλα, βολευόμαστε μέ τίς κρατικές ὑλικές παροχές, κατεβάζουμε τούς ἄμβωνες σέ ἐπίπεδο προτεστάντικων αἰθουσῶν, ἀποϊεροποιοῦμε τά ἱερά μας μυστήρια, κλείνουμε μάτια καί ἀφτιά μπροστά στήν δύναμη τῆς Θείας χάριτος, εἰρωνευόμαστε τό θαῦμα, διδάσκουμε αἱρέσεις χριστολογικές καί ἄλλες, γινόμαστε ἕνα μέ παπικούς, προτεστάντες καί ἀλλόθρησκους, διώκουμε τούς ἀγωνιστές καί ὁμολογητές τῆς πίστεως, λέμε ἀναχρονιστικές τίς νηστεῖες καί τίς μετάνοιες, χαρακτηρίζουμε παλιομοδίτικο τό στεφάνωμα μέσα στήν ἐκκλησιά, κάνουμε πολιτικές κηδεῖες μέ τρισάγια, κάνουμε στάχτη τούς κεκοιμημένους, καί ἔναν σωρό ἄλλα θελήματα τοῦ πονηροῦ, ὧν ἀριθμός οὐκ ἔστιν.

Ὅσο γιά τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, ἀρκεῖ νά σᾶς πῶ, ὅτι στήν ἐγκύκλιο, πού ἐστάλη ἀπό τήν ἱερά σύνοδο γιά νά ἀναγνωσθεῖ σήμερα στούς ἱερούς μας ναούς, γίνεται ἐλάχιστη ἀναφορά στήν ἁγιότητα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν· δέν ἀναφέρονται κἄν ὡς Ἅγιοι. Ὁ Χριστοκεντρικός χαρακτῆρας τῆς ἀγωγῆς, πού προτείνεται ἀπό τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, σχεδόν ἀποσιωπᾶται· καί βεβαίως κανένας λόγος δέν γίνεται γιά τό ἀντιαιρετικό τους φρόνημα καί τούς ἀγῶνες τούς ἀντιαιρετικούς πού διεξήγαγαν. 

 

Ἀδελφοί μου, ξεγυμνώσαμε τήν παιδεία μας, ἀλλά καί τόν ἄμβωνα ἀπό τό ἅγιο καί ἡρωϊκό τους στοιχεῖο καί φτάσαμε στό σημερινό μας κατάντημα, γιά τό ὁποῖο μᾶς λυποῦνται ἀκόμα καί οἱ νεοφώτιστοι!  Προχθές, Ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος ἀπό τήν Κολομβία, σέ κήρυγμά του στήν Ἀθήνα, καυτηρίασε τόν γενικευμένο μας πνευματικό καί ἐκκλησιολογικό ξεπεσμό, μέ τό ἑξῆς ἐπιγραμματικό. Εἶπε: Ἐμεῖς, οἱ νεοφώτιστοι, κοιτᾶμε τήν Ἑλλάδα. Ἐσεῖς, πρός τά ποῦ κοιτᾶτε;

Σᾶς παρακαλῶ, ἄς μή παρεξηγηθεῖ ἡ ἰδιαίτερη ἔμφαση πού δίνουμε στόν τονισμό τῆς σημασίας τῆς κατά Χριστόν ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν. Ἡ ἐπιμονή μας αὐτή, σέ καμμιά περίπτωση δέν σημαίνει ὅτι ὑποτιμοῦμε τήν σημασία τῶν γνώσεων ἥ τήν σπουδαιότητα τῶν γραμμάτων. Σημαίνει, ἁπλῶς, διαφορετική ἱεράρχηση τῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀνθρώπου: πρῶτα τό πνεῦμα καί μετά τό σῶμα· πρῶτα ἡ ἀγωγή καί μετά ἡ γνώση.

 

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, φαίνεται ὅτι εἶχε δεχθεῖ κριτική πάνω στό θέμα αὐτό – ἄλλωστε, σέ καμμιά ἐποχή δέν λείπουν οἱ ὁπαδοί τῆς λεγόμενης πολιτικῆς ὀρθότητας- μᾶς παρακαλεῖ  νά προσέξουμε, μή τυχόν καί νομίσουμε ὅτι ἐνδιαφέρεται μονάχα γιά τήν κατά Χριστόν ἀγωγή τῶν παιδιῶν καί ἀδιαφορεῖ γιά τά γράμματα.  Λέγει: ‘’Καί μή μέ τις νομιζέτω νομοθετεῖν ἀμαθεῖς τούς παῖδας γίγνεσθαι... οὐ κωλύων παιδεύειν ταῦτα λέγω, ἀλλά κωλύων ἐκείνοις μόνοις προσέχειν’’. Μή περάσει ἀπό τό μυαλό σας ὅτι θέλω τά παιδιά ἀγράμματα. Ἐπιθυμία μου εἶναι νά σπουδάσουν τήν γνώση, ἀλλά νά μήν ρίξουν ὅλο τό βάρος τῶν προσπαθειῶν τους μονάχα ἐκεῖ.

Εἶναι γνωστή, ἀδελφοί μου, καί ὁλοφάνερη ἡ συστηματική ἐνασχόληση τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν μέ τά ἀριστουργήματα τοῦ λόγου καί τῆς σκέψης τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων. Γιατί, ὅμως, τό ἔκαναν αὐτό; Γιατί σπούδασαν καί γνώρισαν σέ βάθος τήν ἀρχαία Ἑλληνική σοφία, κατευθεῖαν ἀπό τίς πηγές της; Τό ἔκαναν γιά δύο κυρίως λόγους: Πρῶτον γιά τό κεντρικό περιεχόμενο τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματολογίας καί δεύτερον γιά τήν Ἑλληνική γλῶσσα. Οἱ ἄγιοι Τρεῖς Πατέρες διεπίστωσαν, ὅτι ὁ πυρῆνας τῶν νοημάτων, τό πρωταρχικό στοιχεῖο τῆς ἑλληνικότητας εἶναι ἡ ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας· γι’ αὐτὀ καί προέτρεπαν τούς νέους νά μελετοῦν τά ἀρχαῖα ἑλληνικά κείμενα, ἀλλά, μέ ἐπιλογή πάντοτε αὐστηρά ἐπιλεκτική. Συγχρόνως ἔκαναν καί τήν ἑξῆς διαπίστωση: ὅτι ἡ γνώση τῆς ἁρχαίας Ἑλληνικῆς γλώσσας, ἡ ὁποία διακρίνεται γιά τήν ἀκρίβεια, τήν σαφήνεια καί τήν πληρότητά της, βοηθάει τόν ἄνθρωπο στήν καλύτερη κατανόηση τῆς Ἁγίας Γραφῆς.

Ἔλεγε ὁ Μέγας Βασίλειος: Ὁδηγός μας στήν ζωή εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή, τῆς ὁποίας ἡ γλῶσσα ἔχει πολύ μυστήριο καί βάθος. Γι’ αὐτό, ὅσοι νέοι ἐπιθυμοῦν νά ἐντρυφήσουν στήν Ἁγία Γραφή καί νά τήν κατανοήσουν, θά πρέπει πρῶτα νά μάθουν καλά τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα. Πρίν καταπιαστοῦν μέ τά ἱερά κείμενα, εἶναι ἀπαραίτητο νά προγυμναστοῦν, μελετῶντας ἐπιλεκτικά καί ὄχι ἀδιάκριτα τά ἀρχαῖα ἑλληνικά κείμενα. Πῶς, δηλαδή; Νά πράξουν ὅπως οἱ μέλισσες· τί κάνουν οἱ μέλισσες; Κάθονται βεβαίως σέ ὅλα τά ἄνθη, ἀλλά παίρνουν γύρη μόνον ἀπό ἐκεῖνα πού εἶναι κατάλληλα γιά νά φτιάξουν τό μέλι. Ὅπως κάνουμε ἐπίσης καί ὅταν θέλουμε νά κόψουμε ἕνα ὡραῖο τριαντάφυλλο. Τό πιάνουμε μέ προσοχή καί ἀποφεύγουμε τά ἀγκάθια πού τραυματίζουν καί ματώνουν.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες πῆραν τήν ἀρχαία ἑλληνικότητα καί τήν βάφτισαν μέσα στήν Ὀρθοδοξία.  Πῆραν τούς προγόνους μας, τούς ἀγνούς ἀναζητητές τῆς ἀλήθειας, καί τούς γνώρισαν μέ τήν μία καί μοναδική ἀλήθεια, πού εἶναι ὁ Χριστός. Ἔτσι διασώθηκε ἡ Ἑλληνικότητα μέχρι σήμερα, μεγαλούργησε καί φώτισε ὁλόκληρη τήν οἰκουμένη.  

Ἡ Ἑκκλησία τιμᾶ τούς ἀρχαίους Ἕλληνες φιλοσόφους· καί μερικούς ἀπό αὐτούς, τούς διδασκάλους τοῦ σπερματικοῦ λόγου, τούς πρό Χριστοῦ χριστιανούς, ὅπως τούς λέμε, τούς ἔβαλε εἰκονιζόμενους, χωρίς φωτοστέφανα, στόν χῶρο τῶν κατηχουμένων, στόν νάρθηκα τῶν ἱερῶν ναῶν τῆς Ρωμηοσύνης. Εἶναι ἐντελῶς ἀστήρικτα αὐτά πού λένε γνωστοί ἐχθροί τῆς Πίστεως, ὅτι τάχα ὁ Χριστιανισμός εἶναι ἐχθρός τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνικοῦ πνεύματος. Ποιός εἶναι ἐχθρός; Μήπως οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες πού τό σπούδασαν, τό λαμπικάρισαν μέ τό φῶς τῆς Θείας Χάριτος, τό δίδαξαν καί τό διέδωσαν; Ἤ, ποιός διέσωσε τήν ἀρχαία Ἑλληνική γραμματολογία; Δέν ἦταν οἱ ἀνά τούς αἰῶνες ὀρθόδοξοι μοναχοί, πού ἀντέγραψαν καί φύλαξαν στίς βιβλιοθῆκες τῶν μοναστηριῶν ὅλον τόν πλοῦτο τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν κειμένων; Δέν ἦταν ἡ Μυριόβιβλος τοῦ ἁγίου καί μεγάλου Φωτίου;

Οἱ πρόγονοί μας, πράγματι, σεβάστηκαν τούς παπποῦδες μας, τούς σοφούς τῆς ἁρχαίας Ἑλλάδος καί ἀξιοποίησαν τήν σοφία τους πρός δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ. Τούς Τρεῖς Ἱεράρχες ἐπίσης τούς τίμησαν καί προσπάθησαν νά τούς μιμηθοῦν. Τό ἐρώτημα εἶναι, ἐμεῖς σήμερα τί κάνουμε;

Ἄς ἐπανέλθουμε, ὅμως, στόν θησαυρό τοῦ παιδαγωγικοῦ ἔργου τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν.

Σεβαστέ μας πάτερ Φώτιε, καλοί μου ἀδελφοί, σπουδαῖοι εἰδικοί ἐπιστήμονες ἀπό τόν χῶρο τῆς ἰατρικῆς καί ὄχι μόνον, παραδέχονται ὅτι ἡ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν ἀρχίζει ἀπό τήν κοιλιά τῆς μάννας, ἀπό τήν στιγμή τῆς σύλληψης. Καί ὅτι ὁ καθένας μας φέρει ἀνεξίτηλη στήν ψυχή του γιά πάντα μιά σφραγίδα, πού μαρτυρεῖ τό πῶς περίμεναν οἱ γονεῖς του τήν γέννησή του καί τό πῶς φέρονταν κατά τήν διάρκεια τῆς κυήσεως.  

Τήν σημασία τοῦ μεγαλειώδους παιδαγωγικοῦ ἔργου τῶν γονέων καί κυρίως τῆς μάννας, ἡ ὁποία σημασία ἐπιβεβαιώνεται σήμερα μέ σύγχρονες ἐπιστημονικές μεθόδους, ὁ Ἱερός Χρσόστομος, φωτισμένος ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα, τήν εἶχε ἐπισημάνει καί τήν εἶχε περιγράψει πρίν ἀπό 17 ὁλόκληρους αἰῶνες.

 Μιλᾶνε σήμερα οἱ συστημικοί στό Νταβός καί ἐπικαλοῦνται ὡς παράγοντες κοινωνικῆς σταθερότητας τό κλῖμα, τά τσιμπήματα, τήν πράσσινη ἀνάπτυξη, τήν τεχνητή νοημοσύνη, τά ἐγκεφαλικά ἐμφυτεύματα, τήν ψηφιακή παρακολούιθηση καί ἔνα σωρό ἄλλα ἐφευρήματα τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως.  Ξέρετε ποιόν ὑπολογίζει στίς διδαχές του, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὡς τόν κορυφαῖο παράγοντα κοινωνικῆς σταθερότητος, πολιτικῆς εὐπρέπειας, συζυγικῆς ἁρμονίας καί προπαντός σωτηρίας ψυχῶν; Ποιόν λέτε;Τήν μητέρα. Τήν μητέρα μέ μί κεφαλαῖο.

Τήν λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, ἀδελφοί μου, γιά τήν ὁποία γίνεται πολύς λόγος, ὁ Χρυσορρήμων Ἰωάννης, τήν εἶδε ἀπό τότε· ὄχι , ὅμως, ὡς παγκόσμια σκλαβιά σέ σκοτεινά οἰκονομικά καί πανθρησκειακά ἀφεντικά, ἀλλά ὡς οἰκουμενική ἐλευθερία καί εἰρήνη, πού πηγάζει ἀπό τά σπλάχνα τῆς μάννας. Ἔλεγε: «Ἡ εἰρήνη καί ἡ πρόοδος ὁλόκληρης τῆς οἰκουμένης βασίζεται πάνω στήν εὐλάβεια, τήν πίστη καί τήν σεμνότητα τῶν νέων κοριτσιῶν».

Γι’ αὐτό, καί συμβούλευε τίς μητέρες νά παιδαγωγοῦν τίς θυγατέρες τους μέ ἰδιαίτερη προσοχή. Ἔλεγε:

«Οἱ μητέρες, τίς θυγατέρες σας νά τίς καθοδηγεῖτε μέ ἰδιαίτερη φροντίδα. Στίς δουλειές τοῦ σπιτιοῦ νά τίς παρακολουθεῖτε ἀπό κοντά, ὥστε νά γίνουν καλές νοικοκυρές. Πάνω ἀπ’ ὅλα , ὅμως, νά τίς ἐκπαιδεύετε νά εἶναι εὐλαβεῖς, σεμνές καί ἀφυλάργυρες. Νά μή δίνουν σημασία στά πλούτη. Ἔτσι νά τίς παραδίδετε στόν γάμο. Ἐάν τίς διαπλάσσετε μέ αὐτόν τόν τρόπο, τότε θά σώσετε ὄχι μονάχα αὐτές, ἀλλά καί τόν ἄνδρα μέ τόν ὁποῖο θά τίς παντρέψετε. Καί ὅχι μονάχα τόν ἄνδρα, ἀλλά καί τά παιδιά πού θά γεννηθοῦν, ἀκόμα καί τά ἐγγόνια. Ἔτσι, πνευματικά καλλιεργημένη πρέπει νά βγεῖ ἀπό τό σπίτι, γιά νά ἔρθει σέ γάμο καί νά κάνει οἰκογένεια. Καί ἐκεῖ τήν περιμένει ἔργο· ἐκεῖ ὀφείλει νά μεταμορφώσει, νά καλλιεργήσει, ὅλα τά μέλη τῆς οἰκογένειας, σύμφωνα μέ τήν δική της ψυχική ὀμορφιά·  ὅπως ἀκριβῶς κάνει καί ἡ μαγιά, μεταβάλλοντας τό ζυμάρι σέ ψωμί».

Γιά τό ἴδιο θέμα, ὁ ποιητικός ἱεράρχης, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ θεοφώτιστος αὐτός ὑπερασπιστής τῆς Ὀρθοδοξίας, σέ ἕνα ποίημά του, πού ἀναφέρεται στήν δική του μητέρα, γράφει: «Ἡ μητέρα, παίρνοντας ἀπό τούς γονεῖς της τήν θεάρεστη πίστη, σάν χρυσή ἁλυσίδα τήν κρέμασε στόν λαιμό τῶν παιδιῶν της». Πόσο σπουδαῖο πράγμα θεωρεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τήν ἀνόθευτη πίστη, τήν πίστη τῶν Πατέρων! Ἡ γιαγιά του καί ὁ παπποῦς του τήν δίδαξαν αὐτή τήν πίστη στήν μητέρα του, ἀπό ὅταν ἦταν μικρό κοριτσάκι· καί ἐκείνη τήν παρέδωσε στά παιδιά της, ὡς τόν μεγαλύτερο θησαυρό τοῦ κόσμου.

Καί ὁ ἄλλος ἱεράρχης μας, ὁ Μέγας Βασίλειος, δίνει ἐπίσης τεράστια βαρύτητα στό παιδαγωγικό ἔργο τῶν γονέων. Γιά τίς περιπτώσεις μάλιστα οἰκογενειῶν, πού ἔχουν ἐγκαταλείψει τόν Θεό καί ζοῦνε μέσα στήν ἀκαταστασία, ἐπιρρίπτει ἰδιαίτερη εὐθύνη στόν πατέρα καί λέγει: «Ὅταν ἡ ἠθική ἀτμόσφαιρα τοῦ σπιτιοῦ εἶναι ἄθλια, τότε ἡ εὐθύνη τῶν γονέων εἶναι μεγάλη, καί ἰδιαίτερα τοῦ πατέρα».

 

 

Ὅποια διδαχή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί νά διαβάσει κανείς, ἀναφερόμενη στήν κατά Χριστόν ἀγωγή, διαπιστώνει, ὅτι βασική ἀρχή τῆς παιδαγωγίας, πού ἰσχύει τόσο γιά τούς γονεῖς ὅσο καί γιά τούς δασκάλους, εἶναι τό παράδειγμα. Ἡ ζωή καί οἱ πράξεις· ὄχι ἡ ἁπλή διδασκαλία. Τό παράδειγμα εἶναι αὐτό, πού ὁδηγεῖ στήν ὄντως παιδεία. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Τόν δέ παιδεύοντα, οὐ διά ρημάτων μόνον, ἀλλά διά πραγμάτων παιδεύειν χρή». Ὁ γονιός καί ὁ δάσκαλος δέν πρέπει νά παιδαγωγοῦν μονάχα μέ λόγια, ἀλλά εἶναι ἀπαραίτητο τά λόγια νά συνοδεύονται καί ἀπό τό καλό παράδειγμα. Αὐτό εἶναι πού μετράει περισσότερο.

Τήν ἀξία τοῦ παραδείγματος στήν διαδικασία τῆς παιδαγωγίας, τήν τονίζει καί ὁ Ἄγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος , μέ τήν ἑξῆς μνημειώδη ἐπιγραμματική του φράση: «Μισῶ διδάγμαθ’ οἷς ἐνάντιος βίος». Ἀπεχθάνομαι τίς διδασκαλίες, πού δέν ταιριάζουν μέ τόν βίο. Γονεῖς καί δασκάλους, πού ἄλλα λένε καί ἄλλα πράττουν, τούς βδελύσσομαι, τούς ἀπορρίπτω, δέν τούς θέλω.

Ἔτσι ἦσαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ἀδελφοί μου· ἀσυμβίβαστοι. Ἀσυμβίβαστοι μέ τό κακό, ἀσυμβίβαστοι μέ τήν ἁμαρτία, ἀσυμβίβαστοι μέ τήν αἵρεση. Δέν γνώριζαν τήν γλῶσσα τῶν συμβιβασμῶν καί τῆς διπλωματίας.

Προτιμοῦσαν νά χάσουν τήν θέση τους καί τήν ζωή τους ἀκόμη, παρά νά συμβιβαστοῦν σέ θέματα ὀρθοπραξίας καί Πίστεως. Δέν ἔκαναν πίσω, μπροστά σέ κανέναν αὐτοκράτορα, σέ κανέναν σοφό, σέ κανέναν ἰσχυρό αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ὑπερασπίσθηκαν τήν Ὀρθοδοξία καί τόν ἄμεμπτο βίο μέ ὑποδειγματικό ζῆλο καί μέ θάρρος μαρτυρικό.

Ἡ ἀπάντηση, πού ἔδωσε ὁ Μέγας Βασίλειος στόν ἀπεσταλμένο τοῦ αἱρετικοῦ-ἀρειανοῦ αὐτοκράτορα Οὐάλη, ἔχει μείνει στήν ἐκκλησιαστική μας ἱστορία ὡς κορυφαῖο μνημεῖο ἀντιαιρετικοῦ ἀγῶνα καί ὡς φωτεινότατο παράδειγμα γιά τούς ἱεράρχες ὅλων τῶν ἐποχῶν, συνεπῶς καί τῶν ἡμερῶν μας.

Ἐμεῖς, ἔπαρχε Μόδεστε, τοῦ εἶπε ὁ Μέγας Βασίλειος, εἴμαστε ἤρεμοι καί πρᾶοι ἄνθρωποι καί ὑποχωροῦμε, ὅταν πρόκειται γιά προσωπικά μας θέματα.  Ὅταν, ὅμως, πρόκειται γιά τήν πίστη μας στόν Θεό, ‘’ὅταν Θεός εἶ τό κινδυνευόμενον’’, δέν ὑπολογίζουμε τίποτε. Ἀγωνιζόμαστε μέχρι θανάτου, χωρίς νά φοβόμαστε κανένα βασανιστήριο. ’’Ἀκουέτω ταῦτα καί βασιλεὐς’’. Νά τά πεῖς καί νά τ’ ἀκούσει αὐτά κι ὁ βασιλιάς.

Κάποια πνευματικά του παιδιά, τά ὁποῖα τόν συμβουλεύονταν σέ θέματα πίστεως, ρώτησαν τόν Μέγα Βασίλειο τί νά κάνουν μέ τούς αἱρετικούς ὁπαδούς τοῦ Σαβελλίου καί τοῦ Ἀρείου. Καί ἐκεῖνος, τούς ἔστειλε ἐπιστολή καί τούς εἶπε:

«Ἡμεῖς γάρ ὁμοίως καί τούς τά Σαβελλίου νοσοῦντας καί τούς τά Ἀρείου δόγματα ἐκδικοῦντας ὡς ἀσεβεῖς, ἀποφεύγομεν καί ἀναθεματίζομεν». Ἐμεῖς, τόσο ἐκείνους πού μολύνθηκαν ἀπό τήν πνευματική νόσο-αἵρεση τοῦ Σαβελλίου, ὅσο καί ἐκείνους πού ὑποστηρίζουν τά βλάσφημα δόγματα τοῦ Ἀρείου, ἐπειδή εἶναι ἀσεβεῖς, τούς ἀποφεύγουμε καί τούς ἀναθεματίζουμε.

Ἦταν πράγματι ἀσυμίβαστοι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες σέ θέματα πίστεως. Ἀκοῦστε τί ὁδηγίες ἔδωσε ὁ Μέγας Βασίλειος στόν ἅγιο Ἐπίσκοπο  Σαμοσάτων Εὐσέβιο, ὁ  ὁποῖος φαίνεται ὅτι εἶχε ἀνοίξει διάλογο μέ τούς αἱρετικούς τῆς περιοχῆς του. ‘’Ἐάν μέν οὖν πεισθῶσι σοι, τοῦτο ἄριστα’’. Ἐάν ἀδελφέ μου Εὐσέβιε, συμμορφωθοῦν μέ τίς διδαχές σου περί πίστεως, τότε εἶναι ὅλα καλά καί τελειώσαμε. ‘’Εἰ δέ μή, γνωρίσατε τούς πολεμοποιούς καί παύσασθε ἡμῖν τοῦ λοιποῦ περί διαλόγων ἐπιστέλλοντες’’. Διαφορετικά, ἐάν δέν πεισθοῦν, ἐάν συνεχίσουν νά ἐπιμένουν στίς αἱρετικές τους διδασκαλίες, τότε μάθετε ποιοί εἶναι οἱ αἴτιοι τοῦ πολέμου καί σᾶς παρακαλῶ ἀπό ‘δῶ καί μπρός σταματῆστε νά μοῦ γράφετε γιά διαλόγους καί συμφιλίωση.

Γιά τόν Μέγα Βασίλειο, σέ θέματα δογματικῆς διδασκαλίας καί ὀρθοπραξίας, ἕνα κι ἕνα κάνουν δυό. Παραχωρήσεις, συμβιβασμοί καί συναισθηματικοί ἐναγκαλισμοί μέ αἱρετικούς δέν ἔχουν θέση στήν Ὀρθοδοξία· δέν ἔχουν νόημα. Γιατί, ὅπως ἔλεγε σέ ἐπιστολή του πρός τόν Ἐπίσκοπο Νικοπόλεως Θεόδοτο,

‘’Οὕτε ὁ Αἰθίοψ ἀλλάξει ποτέ τό δέρμα αὐτοῦ, οὔτε ὁ ἐν διαστρόφοις δόγμασι συντραφείς ἀποτρίψασθαι δύναται τό κακόν τῆς αἱρέσεως’’. Οὕτε ὁ Αἰθίοπας θά ἀλλάξει ποτέ τό δέρμα του... οὔτε ἐκεῖνος, πού ἀνατράφηκε μέ διεστραμμένα δόγματα, μπορεῖ νά ἀποτινάξει τό κακό τῆς αἱρέσεως.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος εἶναι ἐπίσης πρότυπο ποιμένος, πρότυπο ἱεράρχου. Ἀτρόμητος στίς ἀπειλές τῶν δυνατῶν τῆς ἐποχῆς του, ἀταλάντευτος στά δόγματα τῆς πίστεως, σταθερός στή θεολογική του γλῶσσα, ἔγινε ὁ θεοφώτιστος Γρηγόριος, ὁ ἀσυμβίβαστος μέ τήν αἵρεση καί τήν εὐτέλεια τοῦ βίου. Καί ἐνῷ εἶχε μαζί του τόν αὐτοκράτορα Θεοδόσιο καί τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ λαοῦ, γιά λόγους ἤθους καί δόγματος, παραιτήθηκε ἀπό τήν προεδρία τῆς Β΄Οἰκουκενικῆς συνόδου, ὅπως ἐπίσης καί ἀπό τόν θρόνο τόν πατριαρχικό. Ὁ ἄγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος δέν γνώριζε τούς διπλωματικούς ἐλιγμούς. Γνώρισμά του ἦταν ὅπως ἔγραφε ὁ ἴδιος, τό ‘’μή παρασυρῆναι’’, νά μή παρασύρεται καί νά ἔχει ‘’παρρησίαν’’· νά ἔχει θάρρος ὁμολογίας.

Στά χρόνια του, ὅλοι οἱ ἱεροί ναοί τῆς Πόλεως εἶχαν πέσει στά χέρια τῶν αἱρετικῶν. Τούς εἶχαν καταλάβει οἱ ὁπαδοί τοῦ Ἀρείου. Τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, διωκόμενα, συναθροίζονταν γιά τήν λατρεία στίς ἐρημιές. Τόν χειμῶνα μέσα στίς βροχές, στίς χιονοπτώσεις, στούς παγετούς καί στούς παγερούς ἀνέμους· καί τό καλοκαίρι, κάτω ἀπό τόν ἥλιο τόν καυτό. Ταλαιπωροῦνταν στό ὕπαιθρο καί ὑπέφεραν ἀπό ὅλα αὐτά, γιά τόν λόγο, ὅτι ἀρνήθηκαν νά δεχθοῦν τήν πονηρή ζύμη, τήν αἵρεση, τοῦ Ἀρείου.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὡς πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἀγωνίσθηκε τότε μέ θάρρος καί γενναιότητα ἐναντίον τῶν αἱρέσεων, χωρίς ὑποχωρήσεις καί συμβιβασμούς. Ὁ ἀγῶνας του στεφανώθηκε μέ νίκη. Κατενίκησε τούς ἀρειανούς καί πῆρε πίσω ὅλους τούς ναούς, πού τούς εἶχαν καταπατήσει.

Ὁ ὑμνογράφος, στό ἁπολυτίκο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, μᾶς ἐπισημαίνει ὅτι ἡ δύναμη μέ τήν ὁποία κατενίκησε τούς αἱρετικούς, ἦταν ἡ διδαχή του ἡ θεολογική, ‘’ὁ ποιμενικός αὐλός τῆς θεολογίας του’’. Προσέφερε στό ποίμνιό του ἀνόθευτες τίς ἀποκαλυμμένες ἀλήθειες τῆς πίστεως καί οἱ αἱρετικοί κατατροπώθησαν.

Καί πῶς ἀπέκτησε αὐτήν τήν δύναμη; Μέ τόν μεγάλο ἔρωτα, πού εἶχε γιά τό Ἅγιον Πνεῦμα.  «ὡς γὰρ τὰ βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι, καὶ τὰ κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι». Ἔγινε δοχεῖο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί τοῦ χαρίστηκε ἔτσι τό χάρισμα τῆς Θεολογίας.

Τό ἴδιο ἀσυμβίβαστος σέ θέματα πίστεως καί βίου καθαροῦ, ἀναδείχθηκε καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Ὅταν ἔγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, θέλησε νά καθαρίσει τήν ἐκκλησία ἀπό ἀναξίους κληρικούς καί καθήρεσε, γιά λόγους ἀκαθάρτου  βίου ἤ διεστραμμένων δογμάτων,  10 ἐπισκόπους καί 120 ἱερεῖς. Ὅλοι μας θυμόμαστε τήν ἐπιγραμματική του ἀντιαιρετική παρακαταθήκη, πού ἔλεγε: «οὐδέν ὄφελος βίου καθαροῦ , δογμάτων διεφθαρμένων». Σέ τίποτε δέν ὠφελεῖ ὁ ἄμεμπτος βίος, ὅταν ἡ πίστις διαστρέφεται καί τά δόγματα διαφθείρονται.

Δυστυχῶς, ὅμως, οἱ διεφθαρμένοι αὐτοί κληρικοί εἶχαν τήν εὔνοια καί τήν προστασία τῆς αὐτοκράτειρας Εὐδοξίας, μέ τήν ὁποία ὁ Ἱερός Χρυσόστομος δέν δέχθηκε νά συμβιβαστεῖ καί μάλιστα δέν δίστασε νά τήν ἐλέγξει ὄχι μονάχα γιά τήν διαστροφή τῶν δογμάτων, ἀλλά καί γιά τήν ζωή της. Γι’ αὐτό καί στήν συνέχεια ἐξορίστηκε καί τελικά ἐκοιμήθη στήν ἐξορία μέσα σέ ἀπερίγραπτες κακουχίες, ἀλλά μέ πνεῦμα ἀπτόητο καί ἀδούλωτο.

Στήν ὁμιλία, πού ἐξεφώνησε φεύγοντας γιά τήν ἐξορία, ἀποκαλύπτεται τό γενναῖο καί ἀσυμβίβαστο φρόνημά του: «Πολλά τά κύματα καί χαλεπόν τό κλυδώνιον». Εἶναι πολλά τά κύματα καί ἡ φουρτοῦνα πολύ δύσκολη. «ἀλλ’ οὐ δεδοίκαμεν μή καταποντισθῶμεν’. Ἀλλά δέν φοβόμαστε νά μή βουλιάξουμε. «Ἐγειρέσθω τά κύματα, τοῦ Ἰησοῦ τό πλοῖον καταποντίσαι οὐκ ἰσχύει». Ἄς σηκώνονται τά κύματα θεόρατα. Τό πλοῖο τοῦ Χριστοῦ, τήν Ἐκκλησία, δέν μποροῦν νά τό βυθίσουν.

 

Ὄντως, φωστῆρες μέγιστοι τῆς τρισηλίου Θεότητος, ἀνεδείχθησαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες. Τό πέρασμά τους ὠφέλησε καί συνεχίζει νά ὠφελεῖ καί νά στηρίζει τήν Ἐκκλησία. Πόσο ἀναγκαῖοι εἶναι τέτοιοι Ἱεράρχες καί σήμερα! Ἰδιαίτερα σήμερα, πού ἡ παναίρεση τοῦ οἰκουμενισμοῦ, μέ τήν σύμπραξη μάλιστα εὐάριθμων πατριαρχῶν, μητροπολιτῶν καί ἱερέων,  ὁδηγεῖ στήν ἁπώλεια ὁλόκληρα πλήθη πιστῶν. 

Χανόμαστε πνευματικῶς καί ἐκκλησιολογικῶς, καί ἐντούτοις συνεχίζουμε καί κοιμόμαστε μέ τά τσαρούχια, ὅπως ἔλεγε καί ὁ ἀγαπημένος μας Ἅγιος Παΐσιος. Καί χανόμαστε, ὄχι γιατί τά ἔχει καταφέρει ὁ πονηρός ἀπό μόνος του, ἀλλά γιατί ἡ ἐθελούσια παρακοή μας ἔχει θολώσει τόν νοῦ, ἐμμένουμε στήν ἁμαρτία καί ἐξακολουθοῦμε νά παραμένουμε ἀμετανόητοι.

 

Σεβαστέ μας πάτερ Φώτιε, καλοί μου ἀδελφοί, στό σημεῖο αὐτό ἔχω τόν λογισμό, ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα νά βάλουμε τέλος στήν εἰσήγηση, πού μᾶς  ἀξίωσε ὁ Θεός νά ἀκουστεῖ ἀπόψε στήν σύναξη αὐτή τήν ἀγωνιστική. Συγχωρέστε με καί ἐπιτρέψτε μου κλείνοντας, νά προτείνω δύο πράγματα.

Πρῶτον, νά δοξάσουμε τόν Τριαδικό μας Θεό, πού μᾶς χάρισε τήν δυνατότητα νά ξαναβρεθοῦμε ἀπό κοντά, καί δεύτερον, ἐάν δίνει εὐλογία καί ὁ πατήρ Φώτιος, σήμερα τό βράδυ καί κάθε βράδυ ἀπό δῶ καί μπρός, νά βάζουμε στίς προσευχές μας καί τό παρακάτω αἴτημα: Πολυεύσπλαχνε καί φιλάνθρωπε Κύριε, συγχώρεσέ μας γιά τίς ἁμαρτίες μας καί τήν ἀμετανοησία μας καί στεῖλε μας ἀξίους κληρικούς, ποιμένες ἀγαθούς, διδασκάλους τῆς πίστεως φωτισμένους, ἱεράρχες γενναίους καί ἀσυμβίβαστους μέ τήν ἁμαρτία καί τήν αἵρεση. Ἀμήν.

 

 

Λαγκαδᾶς, 30.1.2023

Αἴθουσα τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Συνδέσμου «Ζωοδόχος Πηγή».