Τά νέα προγράμματα τῶν Θρησκευτικῶν
Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Παρέμβαση στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τήν 27-6-2017
Ἔχω γράψει πάρα πολλά γύρω ἀπό τό θέμα τῶν Θρησκευτικῶν καί δέν θά ἤθελα νά ἐπαναλάβω τά ἴδια. Ἐπίσης, θά μποροῦσα νά ἀναφέρω πολλά γύρω ἀπό τό Πρόγραμμα Σπουδῶν, σύμφωνα μέ τήν Ὑπουργική Ἀπόφαση πού δημοσιεύθηκε στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως καί ὅπως ἀναρτήθηκαν οἱ φάκελλοι τῶν μαθητῶν στό διαδίκτυο, διότι τά μελέτησα διεξοδικά.
Ὅμως θά ἀρκεσθῶ στήν διατύπωση μερικῶν συντόμων βασικῶν ἀπόψεών μου καί ἄν ἐρωτηθῶ, τότε θά κάνω εὐρύτερες ἀναλύσεις καί ἐπιχειρήματα.
1. Τό Πρόγραμμα Σπουδῶν δέν εἶναι οὔτε τοῦ Ὑπουργοῦ Φίλη οὔτε τοῦ Ὑπουργοῦ Γαβρόγλου, ἀλλά οὔτε καί τῆς Ὑπουργοῦ Ἄννας Διαμαντοπούλου τοῦ ἔτους 2010. Εἶναι ἕνα πρόγραμμα τό ὁποῖο ἑτοιμάσθηκε ἀπό μιά ὁμάδα θεολόγων, πού εἶναι γνωστοί στούς ἐκκλησιαστικούς κύκλους καί δέν χρειάζεται νά ἀναφερθοῦν ὀνόματα, ἡ ὁποία ἔχει μιά μεταπατερική κατεύθυνση.
Ὅταν διαβάση κανείς ἔστω καί πρόχειρα τούς φακέλλους τοῦ μαθητῆ καί ὅταν δῆ ἀπό ποῦ ἐπιλέγεται τό ὑλικό, θά τό διαπιστώση εὐχερῶς. Μνημονεύονται χωρία ἀπό κείμενα συγκεκριμένων ἀνθρώπων πού ἔχουν συγκεκριμένη θεολογική σκέψη. Αὐτό γιά μένα εἶναι πάρα πολύ ἐπικίνδυνο.
Πρέπει νά σταθοῦμε μέ μεγάλη εὐθύνη ἀπέναντι στήν Παράδοση αὐτοῦ τοῦ τόπου καί ἀπέναντι στά 1.200.000 παιδιά, πού θά διδαχθοῦν αὐτό τό ἐπικίνδυνο μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν.
2. Τό πρόγραμμα αὐτό ἀπό τήν βάση του εἶναι προβληματικό, θά μποροῦσα δέ νά πῶ ἐκθεμελιωτικό, διότι ἀποδομεῖ τά πάντα. Παρουσιάζει τίς θρησκεῖες μέσα ἀπό τήν κοινωνιολογική τους προοπτική καί μέ τόν τρόπο αὐτόν ἀποδομεῖ ὄχι μόνον τήν Ὀρθόδοξη θεολογία, ἀλλά καί τήν διδασκαλία καί τῶν ἄλλων θρησκειῶν.
Αὐτή ἡ ἀποδόμηση δέν γίνεται μόνον στά θρησκευτικά, ἀλλά καί στήν ἱστορία. Διότι καί γιά τό μάθημα τῆς ἱστορίας εἰσάγεται ἡ θεματική μέθοδος Σπουδῶν. Ἔχουν δημοσιευθῆ στόν τύπο ἀπόψεις τῶν ὑπευθύνων γιά τήν ἀναμόρφωση τοῦ μαθήματος τῆς ἱστορίας, ὅπου ὑποστηρίζονται τά Δεκεμβριανά, πού θεωροῦνται ὅτι εἶναι «ἐπανάσταση πού χάσαμε», τά Σκόπια νά μετονομασθοῦν σέ Μακεδονία, γίνεται λόγος γιά τούς μύθους τοῦ 1821, γιά τήν Πηνελόπη Δέλτα ὡς ἐθνικίστριας κ.ἄ., καθώς ἐπίσης ἔχουν δημοσιευθῆ ἄλλες ἀπόψεις ἱστορικῶν πού ἀντιδροῦν σέ αὐτόν τόν τρόπο καταγραφῆς τῆς ἱστορίας.
Ἐπίσης, εἶναι πολύ σημαντικές οἱ παρατηρήσεις καί τά συμπεράσματα τῆς Πανελλήνιας Ἕνωσης Φιλολόγων γιά τό προτεινόμενο πρόγραμμα σπουδῶν στήν ἱστορία.
Ὅταν, λοιπόν, θά γίνη ἐντονώτερη ἡ συζήτηση γιά τήν θεματική συγγραφή τῆς ἱστορίας, μέ ὅλα αὐτά πού ἀνέφερα, τότε τί θά κάναμε ἐμεῖς ὡς Ἐκκλησία, ὅταν ἔχουμε ἀποδεχθῆ τό πρόγραμμα Σπουδῶν στά Θρησκευτικά, ὅπου ἐπιχειρεῖται ἡ ἴδια ἀποδόμηση; Θά μιλήσουμε γιά τήν ἀποδόμηση τῆς ἱστορίας, ὅταν συμφωνήσαμε στήν ἀποδόμηση τῶν Θρησκευτικῶν;
3. Θεωρῶ ἀνεπίτρεπτο, ὅπως τό ἔχω γράψει καί σέ κείμενό μου, τό ὅτι ὁ διάλογος ἔγινε μεταξύ τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς καί τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας καί ὄχι καί μέ τήν Πανελλήνια Ἕνωση τῶν Θεολόγων. Παραγνωρίσθηκαν τελείως οἱ θεολόγοι πού ἐργάζονται τό μάθημα στήν τάξη καί δέν τούς δόθηκε ἡ δυνατότητα νά ἐκφράσουν τίς ἀπόψεις τους, ὅπως δόθηκε ἡ δυνατότητα νά ἐκφράσουν τίς ἀπόψεις τους ὁ Θεολογικός Σύνδεσμος ΚΑΙΡΟΣ.
4. Θεωρῶ ὅτι ἡ ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας τῆς 9ης Μαρτίου 2017, στήν ὁποία καταλήξαμε κατόπιν ψηφοφορίας, πού ἦταν σαφέστατη πρόταση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, δέν ἐφαρμόσθηκε καί στά τρία σκέλη της, ἤτοι νά συνεχισθῆ ὁ διάλογος μέ νομικό παραστάτη, νά γίνη προσπάθεια ἀποδόμησης τοῦ νέου προγράμματος καί νά ἔλθη ἡ συμφωνία στήν Ἱεραρχία γιά ἀποδοχή τῆς ἀποφάσεως τῶν δύο Ἐπιτροπῶν, προφανῶς πρίν δημοσιευθοῦν στήν Ἐφημερίδα τῆς Κυβερνήσεως καί πρίν οἱ φάκελλοι τῶν μαθημάτων ἀναρτηθοῦν στό διαδίκτυο. Αὐτό εἶναι σοβαρή ἔλλειψη.
Θεωρῶ ὅτι δέν ἄλλαξε τίποτε ὡς πρός τήν θεματολογία, ἐκτός ἀπό τήν Γ΄καί Δ΄Τάξη τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου πού βγῆκαν τά σχετικά μέ τίς Ἀνατολικές Θρησκεῖες καί παρέμειναν οἱ λεγόμενες «Ἀβρααμικές Θρησκεῖες», ἔγιναν μερικές ἀλλαγές στό ὑλικό καί στόν φάκελλο τοῦ μαθητῆ, ἀλλά τό πρόβλημα τό οὐσιαστικό παραμένει, ὅτι πρόκειται γιά ἕνα διαθρησκειακό ὑλικό.
Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή θέλω νά τονίσω γιατί γίνεται λόγος καί πῶς νοεῖται ὁ ὅρος «Ἀβρααμικές θρησκεῖες»; Γνωρίζω ὅτι ἀποτελεῖ κεντρικό πρόσωπο ὁ Ἀβραάμ. Ὅμως, οἱ συντάξαντες τά προγράμματα γνωρίζουν πολύ καλά ὅτι ὁ Χριστιανισμός εἶναι Ἐκκλησία καί ὄχι θρησκεία καί ἐπίσης στήν Παλαιά Διαθήκη ἐμφανίζεται ὁ Ἄσαρκος Λόγος καί στήν Καινή Διαθήκη ὁ Σεσαρκωμένος Λόγος. Ἔτσι, οἱ Χριστιανοί πιστεύουμε στόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ καί τήν Ἐκκλησία Του, πού εἶναι τό Σῶμα Του. Ἄλλωστε, κατά τόν Εὐαγγελιστή Ἰωάννη: «εἶπον οὖν οἱ Ἰουδαῖοι πρός αὐτόν (τόν Χριστό)· πεντήκοντα ἔτη οὔπω ἔχεις καὶ Ἀβραὰμ ἑώρακας; εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, πρὶν Ἀβραὰμ γενέσθαι ἐγώ εἰμι» (Ἰω. η΄, 57-58).
Ἕνα παράδειγμα εἶναι ἐκφραστικό. Στήν Β΄ Γυμνασίου καί τήν ἑνότητα «Ποιός εἶναι ὁ Θεός τῶν χριστιανῶν;», ὕστερα ἀπό τά βιβλικά κείμενα πού ἀναφέρουν τί εἶπε ὁ Χριστός στόν Πιλάτο, παρατίθενται μαρτυρίες ἀπό τόν Ἰώσηπο, τόν Τάκιτο, τόν Κέλσο, τόν Πασκάλ Μπρυκνέρ, Μάρτιν Μπούμπερ, τόν Γκάντι, τόν Καζαντζάκη καί τόν Λειβαδίτη, ἀπό τό Κοράνιο. Ὑπάρχουν περικοπές τῆς Καινῆς Διαθήκης καί ἑρμηνεία τῶν περικοπῶν ἀπ' ὅλους αὐτούς πού ἀναφέρθησαν, χωρίς νά ὑπάρχουν ἑρμηνεῖες τῶν Ἁγίων γιά τόν Χριστό (Φάκελλος Β΄ Γυμνασίου, σελ. 32-38).
Ἐπίσης νά ἀναφέρω ἕνα προσωπικό παράδειγμα. Πῆγα στό Ἡράκλειο τῆς Κρήτης καί ὁμίλησα γιά τόν Ντοστογιέφσκι. Μετά ἀπό τήν ὁμιλία κάποιος ἀκροατής μοῦ εἶπε νά πῶ ποιά εἶναι ἡ ἄποψή μου καί γιά τόν Καζαντζάκη. Ὁ διευθύνων τήν συζήτηση μέ προέτρεψε νά μήν ἀπαντήσω. Ὅμως ἐγώ ἀπάντησα, ἀναφέροντας τήν ἄποψή μου γιά τόν Καζαντζάκη διότι ἔχω διαβάσει ὅλα τά κείμενά του ἐκτός ἀπό τόν «Τελευταῖο πειρασμό», τοῦ ὁποίου τήν ἀνάγνωση ἀπό τίς πρῶτες σελίδες δέν ἄντεξα νά συνεχίσω. Ἐπί τρία τέταρτα τῆς ὥρας ὁμιλοῦσα γιά τόν Καζαντζάκη, λέγοντας τά θετικά καί τά ἀρνητικά του καί στό τέλος μέ χειροκρότησαν. Καί ὅμως στόν φάκελλο τῶν μαθητῶν ὑπάρχει ἀπόσπασμα ἀπό τό χειρότερο ἔργο τοῦ Καζαντζάκη «Ὁ τελευταῖος πειρασμός» (Φάκελλος Β΄Γυμνασίου, σελ. 37-38).
5. Γιά ὅλους αὐτούς τούς λόγους πού ἀνέφερα προηγουμένως μέ συντομία νομίζω ὅτι ἡ Ἱεραρχία δέν πρέπει νά ἀναλάβη τήν εὐθύνη ἀποδοχῆς αὐτοῦ τοῦ προγράμματος, διότι πέρα ἀπό τήν μεθοδολογία ὑπάρχουν καί προβλήματα πού σχετίζονται μέ τό ὑλικό πού χρησιμοποιεῖται. Γενικά, τό πρόγραμμα αὐτό παραπέμπει στήν ἀρχή τῶν «πολλαπλῶν ταυτοτήτων».
Ἡ πρότασή μου εἶναι: Ἐπειδή ἡ ὅλη δομή καί ἡ διάρθρωση τοῦ προγράμματος αὐτοῦ δέν θεραπεύεται, γι' αὐτό ἡ Ἱεραρχία, ἄν δέν μπορῆ, γιά διαφόρους λόγους, νά τό ἀπορρίψη ὁλοσχερῶς, τοὐλάχιστον θά πρέπει νά ἐπιφυλαχθῆ, γιά νά μήν ἀναλάβη τίς εὐθύνες ἑνός τέτοιου προγράμματος, τό ὁποῖο θά διδαχθοῦν περίπου 1.200.000 μαθητές στά σχολεῖα μας.
Ἱερὰ Μητρόπολις Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου. -parembasis
