Για τα 50 έτη από τη Β΄ Βατικανή. Αντιπαραβολή απόψεών του με εκείνες του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΚΦΩΝΗΣΕ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, ΣΤΙΣ 11-10-2012, ΣΤΟ ΒΑΤΙΚΑΝΟ, ΣΤΟΥΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΑ 50 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΚΛΗΣΗ ΤΗΣ Β΄ ΒΑΤΙΚΑΝΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ. Μετάφραση: Δέσποινα Καλογεράκη, Δρ Θεολογίας, για λογαριασμό της ιστοσελίδας anti-ecumenist.blogspot.gr - «Ιστολόγιο με ενημερωτικά φυλλάδια για την αίρεση του Οικουμενισμού».
Αγαπητέ αδελφέ εν Κυρίω, Η Αγιότης σας, Πάπα Βενέδικτε. Αδελφοί και Αδελφές.
Καθώς ο Χριστός προετοιμαζόταν για να ζήσει τα γεγονότα που έζησε στον κήπο της Γεθσημανή, προσευχήθηκε για την ενότητα. Η προσευχή του αυτή είναι καταγεγραμμένη στο Κατά Ιωάννην Eυαγγέλιο στο 17ο κεφάλαιο, στον στίχο 11: “…διατήρησε δια του ονόματός Σου, εκείνους τους οποίους Εσύ μού έχεις δώσει, ώστε να γίνουν ένα όπως Εμείς είμαστε ένα…”. Δια μέσου των αιώνων έχουμε όντως (δια)τηρηθεί μέσα στην δύναμη και αγάπη του Χριστού, και στην κατάλληλη στιγμή της ιστορίας, το Άγιο Πνεύμα μάς επισκίασε και αρχίσαμε [έτσι] το μεγάλο ταξίδι προς την επίτευξη της ορατής ενότητας την οποία ο Χριστός επιποθεί. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί από το Unitatis Redintegratio [σημαίνει «αποκατάσταση της ενότητας» και αποτελεί δόγμα της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου, το 1964], παρ. 1 που αναφέρει:
“Παντού μεγάλος αριθμός [πιστών] έχει νιώσει την ώθηση της χάριτος αυτής και μεταξύ των χωρισμένων αδελφοτήτων μας ακόμη αυξάνει, μέρα με την μέρα, η κίνηση αυτή, η οποία ενισχύεται από την Χάρη του Αγίου Πνεύματος, με σκοπό την αποκατάσταση της ενότητας μεταξύ των χριστιανών”.
Πενήντα χρόνια πριν σε αυτήν την ίδια πλατεία [του Αγίου Πέτρου], ένας ισχυρός και βαρυσήμαντος εορτασμός αιχμαλώτισε την καρδιά και τον νου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, μεταφέροντάς τον μέσα στους αιώνες μέχρι και την σημερινή εποχή. Αυτή η σημαντική ιστορική στιγμή, η οποία έχει μεταμορφωτική δύναμη, η έναρξη της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου, ήταν εμπνευσμένη από την θεμελιώδη πραγματικότητα ότι ο Υιός και ενσαρκωμένος Λόγος του Θεού είναι “…όπου δύο ή τρεις συγκεντρωμένοι στο όνομά Του” (Ματθ. 18, 20) και ότι το Πνεύμα, το οποίο εκπορεύεται εκ του Πατρός, « … θα μας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια” (Ιω. 16, 13).
Στα πενήντα χρόνια που μεσολάβησαν, ανακαλούμε στην μνήμη μας με ζωντάνια και ευαισθησία, αλλά και με χαρά και ενθουσιασμό, τις συζητήσεις στις οποίες λάβαμε μέρος προσωπικά. Συζητήσεις μεταξύ μελών της επισκοπικής Εκκλησίας (Episcopal), και ειδικών συμβούλων θεολόγων, κατά την διάρκεια της διαμορφωτικής περιόδου [της ζωής μας] –ως νεαρός σπουδαστής τότε– στο Ποντιφηκικό Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών, όπως επίσης [φέρουμε στην μνήμη μας] και την παρακολούθηση κάποιων ειδικών συνεδριών της Εκκλησίας [σας]. Γίναμε μάρτυρες, από πρώτο χέρι, του πώς οι [Ρωμαιοκαθολικοί] επίσκοποι βίωσαν μια ανανεωμένη επίγνωση της εγκυρότητας –και μιας ενδυναμωμένης αίσθησης της συνέχειας– της παράδοσης και της πίστεως «που παραδόθηκε μιά για πάντα στους πιστούς» (Ιούδα 1,3). Υπήρξε μια περίοδος υπόσχεσης και ελπίδας για την Εκκλησία σας και σε εσωτερικό και σε εξωτερικό επίπεδο.
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, έχουμε ακολουθήσει μια εποχή ανταλλαγών και προσδοκιών. Για παράδειγμα, η σύγκληση της πρώτης Πανορθόδοξης Διάσκεψης της Ρόδου η οποία οδήγησε στην Προ-Συνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη για την προετοιμασία της Μεγάλης Συνόδου των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Οι ανταλλαγές αυτές θα καταδείξουν την ενοποιημένη μαρτυρία που δίδει η Ορθόδοξη Εκκλησία στον σύγχρονο κόσμο. Επιπλέον, συνέπεσε με την διεξαγωγή του “διαλόγου της αγάπης” και προμήνυσε την δημιουργία της Ενωμένης Διεθνούς Επιτροπής για τον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο οποίος θεσμοθετήθηκε από τους σεβαστούς προκατόχους μας Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Δεύτερο και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο.
Κατά την διάρκεια των τελευταίων πέντε δεκαετιών, τα επιτεύγματα αυτής της σύναξης είναι πολυποίκιλα όπως αυτό γίνεται φανερό από μια σειρά σημαντικών και με επιρροή θεσμών, διακηρύξεων και θεσπισμάτων. Έχουμε σκεφτεί σε βάθος την ανανέωση του πνεύματος και “την επιστροφή στις πηγές” μέσα από την λειτουργική μελέτη, την βιβλική έρευνα και την σπουδή των Πατέρων. Έχουμε εκτιμήσει την αξία του αγώνα προς την σταδιακή απελευθέρωση από τα όρια του άκαμπτου σχολαστικισμού και το άνοιγμα προς μια Οικουμενική συνάντηση, πράγμα που οδήγησε στην αμοιβαία άρση των αναθεμάτων του 1054, στην ανταλλαγή χαιρετισμών, στην επιστροφή λειψάνων, στην έναρξη σημαντικών διαλόγων και στην ανταλλαγή επισκέψεων των εδρών μεταξύ των προκαθημένων των δύο εκκλησιών.
Το ταξίδι μας δεν έχει υπάρξει πάντοτε εύκολο ή χωρίς κόπο και πρόκληση, διότι όπως γνωρίζουμε «στενή είναι η θύρα και δύσκολο το μονοπάτι» (Ματθ. 7,14). Η ουσιώδης θεολογία και τα κεφαλαιώδη θέματα της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου, –το μυστήριο της Εκκλησίας, η ιερότητα της λειτουργίας, και η εγκυρότητα του επισκοπικού αξιώματος– είναι δύσκολο να εφαρμοστούν στην πράξη, αυτή καθ’ εαυτή, και αποτελούν έργο ισόβιας προσπάθειας και έργο της εκκλησίας σε όλα τα πλάτη. Η θύρα, επομένως, πρέπει να μείνει ανοικτή για βαθύτερη αποδοχή, ποιμαντική δέσμευση και εκκλησιαστική ερμηνεία της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου.
Καθώς από κοινού προχωρούμε μπροστά, ευχαριστούμε και δοξολογούμε τον ζώντα Θεό –τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιο– διότι η ίδια σύναξη επισκόπων έχει αναγνωρίσει την σημασία στοχασμού και ειλικρινούς διαλόγου μεταξύ των δύο “αδελφών εκκλησιών”. Συμμεριζόμαστε την “… ελπίδα ότι το εμπόδιο που διαιρεί την Ανατολική Εκκλησία και την Δυτική Εκκλησία θα εκτοπισθεί, και ότι –επιτέλους– θα υπάρξει [μόνο] ένας οίκος θεμελιωμένος σταθερά πάνω στον Ιησού Χριστό, τον ακρογωνιαίο λίθο, ο οποίος θα κάνει τα δύο ένα” (Unitatis Redintegratio §18).
Με τον Χριστό ακρογωνιαίο μας λίθο και την κοινή μας παράδοση, θα είμαστε σε θέση –ή, καλύτερα, θα μας καταστήσει ικανούς η δωρεά και η Χάρις τού Θεού– να διδάξουμε μια καλύτερη εκτίμηση και πληρέστερη έκφραση του Σώματος του Χριστού. Με τις συνεχείς μας προσπάθειες, σύμφωνα με το πνεύμα της παράδοσης της πρώτης Εκκλησίας, και υπό το φως της Εκκλησίας των Συνόδων της πρώτης χιλιετίας, θα γευθούμε την ορατή ενότητα η οποία βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας σήμερα.
Η Εκκλησία πάντα είναι τέλεια στην μοναδική της προφητική και ποιμαντική διάσταση, ενστερνίζεται την χαρακτηριστική της πραότητα και πνευματικότητα, και υπηρετεί με ταπεινή ευαισθησία τους «ελαχίστους αδελφούς μου» (Ματθ. 25,40).
Αγαπητέ αδελφέ, η παρουσία μας εδώ σηματοδοτεί και επισφραγίζει την δέσμευσή μας ώστε να γίνουμε από κοινού μάρτυρες του μηνύματος της σωτηρίας και θεραπείας του Ευαγγελίου, προς τους ελαχίστους αδελφούς μας: του πτωχούς, τους καταπιεσμένους, τους λησμονημένους μέσα στον κόσμο του Θεού. Ας αρχίσουμε με προσευχές για την ειρήνη και την ανακούφιση των Χριστιανών αδελφών μας, ανδρών και γυναικών, που ζουν στην Μέση Ανατολή. Μέσα σε αυτόν τον αναβρασμό βίας, διαίρεσης και διάσπασης που κυριαρχεί σήμερα και κλιμακώνεται μεταξύ λαών και εθνών, είθε η αγάπη και η επιθυμία για αρμονία που εδώ ομολογούμε, και η κατανόηση που επιζητούμε μέσω διαλόγου και αμοιβαίου σεβασμού, να αποτελέσει πρότυπο για τον σύγχρονο κόσμο μας. Όντως, είθε όλη η ανθρωπότητα να απλώσει χείρα βοηθείας “στον άλλο” και να δουλέψουν όλοι μαζί ώστε να ξεπεραστούν τα δεινά που ταλαιπωρούν στους λαούς παντού, ιδιαίτερα η πείνα, οι φυσικές καταστροφές, αρρώστιες, και ο πόλεμος ο οποίος στο τέλος αγγίζει τις ζωές όλων μας. Υπό το φως όλων αυτών που δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί εκ μέρους της Εκκλησίας πάνω στην γη, και με μεγάλη εκτίμηση για την όλη πρόοδο που πετύχαμε μαζί, μάς τιμά το γεγονός ότι μας προσκαλέσατε να παρακολουθήσουμε –και νιώθουμε ταπεινοί μπροστά στο κάλεσμά σας να ομιλήσουμε– την ιερή και εορταστική αυτή αναμνηστική τελετή της Δεύτερης Βατικανής Συνόδου. Είναι επίσης ταιριαστό το γεγονός ότι αυτή η περίσταση σηματοδοτεί επίσης για την δική σας Εκκλησία την επίσημη έναρξη του “Έτους της Πίστης”, καθώς η πίστη είναι αυτή που παρέχει ένα ορατό σημάδι του ταξιδιού που μαζί κάνουμε κατά μήκος του μονοπατιού της συμφιλίωσης και της ορατής ενότητας.
Κλείνοντας, η Αγιότης σας, Αγαπητέ Αδελφέ, εμείς εγκαρδίως σας συγχαίρουμε –μαζί με την πολυπληθή ευλογημένη σημερινή σύναξη– και πατερικά σας εναγκαλιζόμαστε στην πανηγυρική αυτή περίσταση αυτής της ετήσιας εορτής. Είθε ο Θεός να σας ευλογεί όλους.
Αγαπητέ αδελφέ εν Κυρίω, Η Αγιότης σας, Πάπα Βενέδικτε. Αδελφοί και Αδελφές.
Καθώς ο Χριστός προετοιμαζόταν για να ζήσει τα γεγονότα που έζησε στον κήπο της Γεθσημανή, προσευχήθηκε για την ενότητα. Η προσευχή του αυτή είναι καταγεγραμμένη στο Κατά Ιωάννην Eυαγγέλιο στο 17ο κεφάλαιο, στον στίχο 11: “…διατήρησε δια του ονόματός Σου, εκείνους τους οποίους Εσύ μού έχεις δώσει, ώστε να γίνουν ένα όπως Εμείς είμαστε ένα…”. Δια μέσου των αιώνων έχουμε όντως (δια)τηρηθεί μέσα στην δύναμη και αγάπη του Χριστού, και στην κατάλληλη στιγμή της ιστορίας, το Άγιο Πνεύμα μάς επισκίασε και αρχίσαμε [έτσι] το μεγάλο ταξίδι προς την επίτευξη της ορατής ενότητας την οποία ο Χριστός επιποθεί. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί από το Unitatis Redintegratio [σημαίνει «αποκατάσταση της ενότητας» και αποτελεί δόγμα της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου, το 1964], παρ. 1 που αναφέρει:
“Παντού μεγάλος αριθμός [πιστών] έχει νιώσει την ώθηση της χάριτος αυτής και μεταξύ των χωρισμένων αδελφοτήτων μας ακόμη αυξάνει, μέρα με την μέρα, η κίνηση αυτή, η οποία ενισχύεται από την Χάρη του Αγίου Πνεύματος, με σκοπό την αποκατάσταση της ενότητας μεταξύ των χριστιανών”.
Πενήντα χρόνια πριν σε αυτήν την ίδια πλατεία [του Αγίου Πέτρου], ένας ισχυρός και βαρυσήμαντος εορτασμός αιχμαλώτισε την καρδιά και τον νου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, μεταφέροντάς τον μέσα στους αιώνες μέχρι και την σημερινή εποχή. Αυτή η σημαντική ιστορική στιγμή, η οποία έχει μεταμορφωτική δύναμη, η έναρξη της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου, ήταν εμπνευσμένη από την θεμελιώδη πραγματικότητα ότι ο Υιός και ενσαρκωμένος Λόγος του Θεού είναι “…όπου δύο ή τρεις συγκεντρωμένοι στο όνομά Του” (Ματθ. 18, 20) και ότι το Πνεύμα, το οποίο εκπορεύεται εκ του Πατρός, « … θα μας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια” (Ιω. 16, 13).
Στα πενήντα χρόνια που μεσολάβησαν, ανακαλούμε στην μνήμη μας με ζωντάνια και ευαισθησία, αλλά και με χαρά και ενθουσιασμό, τις συζητήσεις στις οποίες λάβαμε μέρος προσωπικά. Συζητήσεις μεταξύ μελών της επισκοπικής Εκκλησίας (Episcopal), και ειδικών συμβούλων θεολόγων, κατά την διάρκεια της διαμορφωτικής περιόδου [της ζωής μας] –ως νεαρός σπουδαστής τότε– στο Ποντιφηκικό Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών, όπως επίσης [φέρουμε στην μνήμη μας] και την παρακολούθηση κάποιων ειδικών συνεδριών της Εκκλησίας [σας]. Γίναμε μάρτυρες, από πρώτο χέρι, του πώς οι [Ρωμαιοκαθολικοί] επίσκοποι βίωσαν μια ανανεωμένη επίγνωση της εγκυρότητας –και μιας ενδυναμωμένης αίσθησης της συνέχειας– της παράδοσης και της πίστεως «που παραδόθηκε μιά για πάντα στους πιστούς» (Ιούδα 1,3). Υπήρξε μια περίοδος υπόσχεσης και ελπίδας για την Εκκλησία σας και σε εσωτερικό και σε εξωτερικό επίπεδο.
Για την Ορθόδοξη Εκκλησία, έχουμε ακολουθήσει μια εποχή ανταλλαγών και προσδοκιών. Για παράδειγμα, η σύγκληση της πρώτης Πανορθόδοξης Διάσκεψης της Ρόδου η οποία οδήγησε στην Προ-Συνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη για την προετοιμασία της Μεγάλης Συνόδου των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Οι ανταλλαγές αυτές θα καταδείξουν την ενοποιημένη μαρτυρία που δίδει η Ορθόδοξη Εκκλησία στον σύγχρονο κόσμο. Επιπλέον, συνέπεσε με την διεξαγωγή του “διαλόγου της αγάπης” και προμήνυσε την δημιουργία της Ενωμένης Διεθνούς Επιτροπής για τον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο οποίος θεσμοθετήθηκε από τους σεβαστούς προκατόχους μας Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Δεύτερο και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο.
Κατά την διάρκεια των τελευταίων πέντε δεκαετιών, τα επιτεύγματα αυτής της σύναξης είναι πολυποίκιλα όπως αυτό γίνεται φανερό από μια σειρά σημαντικών και με επιρροή θεσμών, διακηρύξεων και θεσπισμάτων. Έχουμε σκεφτεί σε βάθος την ανανέωση του πνεύματος και “την επιστροφή στις πηγές” μέσα από την λειτουργική μελέτη, την βιβλική έρευνα και την σπουδή των Πατέρων. Έχουμε εκτιμήσει την αξία του αγώνα προς την σταδιακή απελευθέρωση από τα όρια του άκαμπτου σχολαστικισμού και το άνοιγμα προς μια Οικουμενική συνάντηση, πράγμα που οδήγησε στην αμοιβαία άρση των αναθεμάτων του 1054, στην ανταλλαγή χαιρετισμών, στην επιστροφή λειψάνων, στην έναρξη σημαντικών διαλόγων και στην ανταλλαγή επισκέψεων των εδρών μεταξύ των προκαθημένων των δύο εκκλησιών.
Το ταξίδι μας δεν έχει υπάρξει πάντοτε εύκολο ή χωρίς κόπο και πρόκληση, διότι όπως γνωρίζουμε «στενή είναι η θύρα και δύσκολο το μονοπάτι» (Ματθ. 7,14). Η ουσιώδης θεολογία και τα κεφαλαιώδη θέματα της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου, –το μυστήριο της Εκκλησίας, η ιερότητα της λειτουργίας, και η εγκυρότητα του επισκοπικού αξιώματος– είναι δύσκολο να εφαρμοστούν στην πράξη, αυτή καθ’ εαυτή, και αποτελούν έργο ισόβιας προσπάθειας και έργο της εκκλησίας σε όλα τα πλάτη. Η θύρα, επομένως, πρέπει να μείνει ανοικτή για βαθύτερη αποδοχή, ποιμαντική δέσμευση και εκκλησιαστική ερμηνεία της Δευτέρας Βατικανής Συνόδου.
Καθώς από κοινού προχωρούμε μπροστά, ευχαριστούμε και δοξολογούμε τον ζώντα Θεό –τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιο– διότι η ίδια σύναξη επισκόπων έχει αναγνωρίσει την σημασία στοχασμού και ειλικρινούς διαλόγου μεταξύ των δύο “αδελφών εκκλησιών”. Συμμεριζόμαστε την “… ελπίδα ότι το εμπόδιο που διαιρεί την Ανατολική Εκκλησία και την Δυτική Εκκλησία θα εκτοπισθεί, και ότι –επιτέλους– θα υπάρξει [μόνο] ένας οίκος θεμελιωμένος σταθερά πάνω στον Ιησού Χριστό, τον ακρογωνιαίο λίθο, ο οποίος θα κάνει τα δύο ένα” (Unitatis Redintegratio §18).
Με τον Χριστό ακρογωνιαίο μας λίθο και την κοινή μας παράδοση, θα είμαστε σε θέση –ή, καλύτερα, θα μας καταστήσει ικανούς η δωρεά και η Χάρις τού Θεού– να διδάξουμε μια καλύτερη εκτίμηση και πληρέστερη έκφραση του Σώματος του Χριστού. Με τις συνεχείς μας προσπάθειες, σύμφωνα με το πνεύμα της παράδοσης της πρώτης Εκκλησίας, και υπό το φως της Εκκλησίας των Συνόδων της πρώτης χιλιετίας, θα γευθούμε την ορατή ενότητα η οποία βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας σήμερα.
Η Εκκλησία πάντα είναι τέλεια στην μοναδική της προφητική και ποιμαντική διάσταση, ενστερνίζεται την χαρακτηριστική της πραότητα και πνευματικότητα, και υπηρετεί με ταπεινή ευαισθησία τους «ελαχίστους αδελφούς μου» (Ματθ. 25,40).
Αγαπητέ αδελφέ, η παρουσία μας εδώ σηματοδοτεί και επισφραγίζει την δέσμευσή μας ώστε να γίνουμε από κοινού μάρτυρες του μηνύματος της σωτηρίας και θεραπείας του Ευαγγελίου, προς τους ελαχίστους αδελφούς μας: του πτωχούς, τους καταπιεσμένους, τους λησμονημένους μέσα στον κόσμο του Θεού. Ας αρχίσουμε με προσευχές για την ειρήνη και την ανακούφιση των Χριστιανών αδελφών μας, ανδρών και γυναικών, που ζουν στην Μέση Ανατολή. Μέσα σε αυτόν τον αναβρασμό βίας, διαίρεσης και διάσπασης που κυριαρχεί σήμερα και κλιμακώνεται μεταξύ λαών και εθνών, είθε η αγάπη και η επιθυμία για αρμονία που εδώ ομολογούμε, και η κατανόηση που επιζητούμε μέσω διαλόγου και αμοιβαίου σεβασμού, να αποτελέσει πρότυπο για τον σύγχρονο κόσμο μας. Όντως, είθε όλη η ανθρωπότητα να απλώσει χείρα βοηθείας “στον άλλο” και να δουλέψουν όλοι μαζί ώστε να ξεπεραστούν τα δεινά που ταλαιπωρούν στους λαούς παντού, ιδιαίτερα η πείνα, οι φυσικές καταστροφές, αρρώστιες, και ο πόλεμος ο οποίος στο τέλος αγγίζει τις ζωές όλων μας. Υπό το φως όλων αυτών που δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί εκ μέρους της Εκκλησίας πάνω στην γη, και με μεγάλη εκτίμηση για την όλη πρόοδο που πετύχαμε μαζί, μάς τιμά το γεγονός ότι μας προσκαλέσατε να παρακολουθήσουμε –και νιώθουμε ταπεινοί μπροστά στο κάλεσμά σας να ομιλήσουμε– την ιερή και εορταστική αυτή αναμνηστική τελετή της Δεύτερης Βατικανής Συνόδου. Είναι επίσης ταιριαστό το γεγονός ότι αυτή η περίσταση σηματοδοτεί επίσης για την δική σας Εκκλησία την επίσημη έναρξη του “Έτους της Πίστης”, καθώς η πίστη είναι αυτή που παρέχει ένα ορατό σημάδι του ταξιδιού που μαζί κάνουμε κατά μήκος του μονοπατιού της συμφιλίωσης και της ορατής ενότητας.
Κλείνοντας, η Αγιότης σας, Αγαπητέ Αδελφέ, εμείς εγκαρδίως σας συγχαίρουμε –μαζί με την πολυπληθή ευλογημένη σημερινή σύναξη– και πατερικά σας εναγκαλιζόμαστε στην πανηγυρική αυτή περίσταση αυτής της ετήσιας εορτής. Είθε ο Θεός να σας ευλογεί όλους.
