ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΝΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΟΠΗ ΜΝΗΜΟΝΕΥΣΕΩΣ

                

    Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος  

                                                                                                                  Ἐν Πειραιεῖ 11-1-2019

Μεγάλη σύγχυση ἔχει δημιουργηθεῖ τόν τελευταῖο καιρό σχετικά μέ τό θέμα τῆς διακοπῆς μνημονεύσεως. Παρατηροῦμε ὅτι ὁ καθένας καί γιά τόν ὁποιονδήποτε λόγο προχωρεῖ ἤ σκέπτεται νά προχωρήσει σ’αὐτό τό βῆμα. Ὡς μιά μικρή συμβολή στήν διαλεύκανση τῆς προκειμένης προβληματικῆς, κρίνεται ὠφέλιμο νά δοῦμε τήν σύγχρονη ἐκκλησιαστική κατάσταση σχετικά μέ τό θέμα τῆς διακοπῆς μνημονεύσεως, ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἐξῆς :

α) Ὁ Πατριάρχης Ἀντιοχείας κ. Ἰωάννης ἔχει διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ. Θεοφίλου Γ΄, καί τό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας ἔχει διακόψει τήν εὐχαριστιακή κοινωνία μέ τό Πατριαρχεῖο Ιεροσολύμων.

β) Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μπαντσέν κ. Λογγῖνος τῆς Κανονικῆς Ὀρθόδοξης Οὐκρανικῆς Ἐκκλησίας, καί ἀρκετοί κληρικοί τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας ἔχουν διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου.

γ) Ἀρκετοί κληρικοί στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔχουν διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων,

 δ) Ἀρκετοί ἱερομόναχοι στό Ἅγιον Ὄρος ἔχουν διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου. 

ε) Ἀρκετοί κληρικοί στό Πατριαρχεῖο Ρουμανίας ἔχουν διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων.

στ) Ἀρκετοί κληρικοί στήν ἀνεξάρτητη Μολδαβία ἔχουν διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Μητροπολίτου Μολδαβίας κ. Βλαδιμήρου καί τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων.

ζ) Ὁ Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος ἔχει διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, καί τό Πατριαρχεῖο Μόσχας ἔχει διακόψει τήν εὐχαριστιακή κοινωνία μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο.

η) Ἀρκετοί κληρικοί τῆς Ἐξαρχίας τῶν ἐν Δυτικῇ Εὐρώπῃ Ὀρθοδόξων Παροικιῶν Ρωσσικῆς Παραδόσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μέ ἔδρα τό Παρίσι, ὑπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Χαριουπόλεως κ. Ἰωάννη, ἔχουν διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου.

θ) Ὁ σχισματικός ψευδομητροπολίτης «Κιέβου καί πάσης Οὐκρανίας» τῆς «νέας» σχισματικῆς «Ἐκκλησίας» τῆς Οὐκρανίας κ. Ἐπιφάνιος ἔχει διακόψει τήν μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου[1].

ι) Ἔχει ἀκουστεῖ ἡ ἄποψη ὅτι ἀρκετοί κληρικοί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος σκέπτονται νά προχωρήσουν σέ διακοπή μνημονεύσεως τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων, ἐάν οἱ Ἐπίσκοποι δέν διασφαλίσουν τήν μισθοδοσία τοῦ κλήρου ὡς ἔχει.    

Τό ζητούμενο ἐν προκειμένῳ εἶναι νά δοῦμε ποιοί ἀπό τούς παραπάνω ἐφαρμόζουν κανονικά ἤ ἀντικανονικά τήν διακοπή μνημονεύσεως, σύμφωνα μέ τούς Ἱερούς Κανόνες.

Οἱ Ἱεροί Κανόνες, πού ἀναφέρονται στήν διακοπή μνημονεύσεως, εἶναι δύο : ὁ 31^ος Ἀποστολικός καί ὁ 15^ος τῆς ΑΒ΄ Συνόδου.

Ὁ 31^ος Ἱερός Ἀποστολικός Κανών διορίζει ἐπακριβῶς ὅτι : «Εἴ τις πρεσβύτερος, καταφρονήσας τοῦ ἰδίου ἐπισκόπου, χωρὶς συναγάγῃ, καὶ θυσιαστήριον ἕτερον πήξῃ, μηδὲν κατεγνωκώς τοῦ ἐπισκόπου ἐν εὐσεβείᾳ καὶ δικαιοσύνῃ, καθαιρείσθω, ὡς φίλαρχος…»[2].

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἑρμηνεύοντας τόν παραπάνω Ἱερό Κανόνα, ἀναφέρει : «… Ὅποιος Πρεσβύτερος ἤθελε καταφρονήσῃ τόν ἰδικόν του Ἐπίσκοπον, καί, χωρίς νά γνωρίσῃ αὐτόν πῶς σφάλλει φανερά ἤ εἰς τήν εὐσέβειαν ἤ εἰς τήν δικαιοσύνην˙ ταὐτόν εἰπεῖν, χωρίς νά γνωρίση αὐτόν πῶς εἶναι φανερά ἤ αἱρετικός ἤ ἄδικος, ἤθελε νά συμμαζώνῃ κατ’ἰδίαν τούς Χριστιανούς, καί κτίσας ἄλλην ἐκκλησίαν, ἤθελε λειτουργῇ εἰς αὐτήν ξεχωριστά, χωρίς τήν ἄδειαν καί γνώμην τοῦ Ἐπισκόπου του, ὁ τοιοῦτος ὡς φίλαρχος, ἄς καθαίρηται˙… Ὅσοι δέ χωρίζονται ἀπό τόν Ἐπίσκοπόν τους πρό συνοδικῆς ἐξετάσεως, διατί αὐτός κηρύττει δημοσίᾳ κᾀμμίαν κακοδοξίαν καί αἵρεσιν, οἱ τοιοῦτοι, ὄχι μόνον εἰς τά ἀνωτέρω ἐπιτίμια δέν ὑπόκεινται, ἀλλά καί τήν πρέπουσαν εἰς τούς Ὀρθοδόξους τιμήν ἀξιώνονται, κατά τόν ιε΄ τῆς α΄ καί β΄».

Τό δεύτερο μέρος τοῦ 15^ου Ἱεροῦ Κανόνος τῆς Πρωτοδευτέρας (ΑΒ΄) Συνόδου ἐπί ἁγίου Φωτίου τοῦ Μεγάλου, Πατριάρχου Κων/λεως (861 μ.Χ.) διορίζει ἐπακριβῶς ὅτι : «Οἱ γάρ δι’ αἵρεσίν τινα παρά τῶν ἁγίων Συνόδων, ἤ Πατέρων, κατεγνωσμένην, τῆς πρός τόν πρόεδρον κοινωνίας ἑαυτούς διαστέλλοντες, ἐκείνου δηλονότι τήν αἵρεσιν δημοσίᾳ κηρύττοντος, καί γυμνῇ τῇ κεφαλῇ ἐπ’ Ἐκκλησίας διδάσκοντος, οἱ τοιοῦτοι οὐ μόνον τῇ κανονικῇ ἐπιτιμήσει οὐχ ὑπόκεινται πρό συνοδικῆς διαγνώσεως ἑαυτούς τῆς προς τόν καλούμενον Ἐπίσκοπον κοινωνίας ἀποτειχίζοντες, ἀλλά καί τῆς πρεπούσης τιμῆς τοῖς ὀρθοδόξοις ἀξιωθήσονται. Οὐ γάρ Ἐπισκόπων, ἀλλά ψευδεπισκόπων καί ψευδοδιδασκάλων κατέγνωσαν, καί οὐ σχίσματι τήν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας κατέτεμον, ἀλλά σχισμάτων καί μερισμῶν τήν ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ρύσασθαι»[3].

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἑρμηνεύοντας τόν παραπάνω Ἱερό Κανόνα, ἀναφέρει : «Ἐάν δέ οἱ ρηθέντες πρόεδροι ἦναι αἱρετικοί καί τήν αἵρεσιν αὐτῶν κηρύττουσι παρρησία καί διά τοῦτο χωρίζονται οἱ εἰς αὐτούς ὑποκείμενοι, καί πρό τοῦ νά γένη ἀκόμη συνοδική κρίσις περί τῆς αἱρέσεως ταύτης, οἱ χωριζόμενοι αὐτοί, ὄχι μόνον διά τόν χωρισμόν δέν καταδικάζονται, ἀλλά καί τιμῆς τῆς πρεπούσης, ὡς ὀρθόδοξοι, εἶναι ἄξιοι, ἐπειδή, ὄχι σχίσμα ἐπροξένησαν εἰς τήν Ἐκκλησίαν μέ τόν χωρισμόν αὐτόν, ἀλλά μᾶλλον ἠλευθέρωσαν τήν Ἐκκλησίαν ἀπό τό σχίσμα καί τήν αἵρεσιν τῶν ψευδεπισκόπων αὐτῶν».

Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ὁ μόνος λόγος, γιά τόν ὁποῖο παρέχεται τό δικαίωμα τῆς διακοπῆς μνημονεύσεως τοῦ ὀνόματος τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου ἐκ μέρους τῶν Ἰερέων, εἶναι τό σφάλμα τοῦ Ἐπισκόπου στήν εὐσέβεια, στήν πίστη, δηλ. ἡ αἵρεση, καί στήν δικαιοσύνη. Συγκεκριμένα γιά τήν ἐποχή μας τό σφάλμα εἶναι ἡ ἀποδοχή καί ἐφαρμογή τῆς παναιρέσεως τοῦ διαχριστιανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ συγκρητιστικοῦ Οἰκουμενισμοῦ καί τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης ἐκ μέρους τοῦ Ἐπισκόπου.

 Στηριζόμενοι, λοιπόν, στά ἀνωτέρω θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι :

1) Ἀντικανονική εἶναι ἡ διακοπή μνημονεύσεως τοῦ ὀνόματος :

α) τοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων κ. Θεοφίλου Γ΄ ἀπό τόν Πατριάρχη Ἀντιοχείας κ. Ἰωάννη, καθώς καί ἡ διακοπή τῆς εὐχαριστιακῆς κοινωνίας τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μέ τό Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων, εἶναι ἀντικανονική, διότι δέν γίνεται λόγῳ αἱρέσεως, ἀλλά λόγῳ τοῦ δικαιοδοσιακοῦ ζητήματος τοῦ Κατάρ, γεγονός πού καταλήγει σέ σχίσμα.

β) τοῦ Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου ἀπό τόν σχισματικό ψευδομητροπολίτη «Κιέβου καί πάσης Οὐκρανίας» τῆς νέας σχισματικῆς ψευδοεκκλησίας τῆς Οὐκρανίας Ἐπιφάνιο, διότι δέν γίνεται λόγῳ αἱρέσεως, ἀλλά λόγῳ γεωπολιτικῶν συμφερόντων, γεγονός πού καταλήγει σέ σχίσμα. Βέβαια, ἐδῶ νά ποῦμε ὅτι εἶναι ἐντελῶς ἄκυρη ἡ διακοπή μνημονεύσεως, διότι ὁ κ. Ἐπιφάνιος εἶναι σχισματικός καί ἐκτός Ἐκκλησίας.

2) Κανονική εἶναι ἡ διακοπή μνημονεύσεως τοῦ ὀνόματος :

α) τοῦ Πατριάρχου Μόσχας κ. Κυρίλλου ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Μπαντσέν κ. Λογγῖνο καί ἀρκετούς κληρικούς τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, διότι ὁ πρῶτος ἀποδέχεται τήν παναίρεση τοῦ διαχριστιανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ συγκρητιστικοῦ Οἰκουμενισμοῦ καί ὑπέγραψε μαζί μέ τόν αἱρεσιάρχη Πάπα Ρώμης Φραγκῖσκο τό «Κείμενο τῆς Ἀβάνας»[4].

β) τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων ἀπό κληρικούς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, πρωτοστατούντων τῶν Αἰδεσιμολογιωτάτων Πρωτοπρεσβυτέρων π. Θεοδώρου Ζήση, π. Νικολάου Μανώλη καί π. Φωτίου Βεζύνια, διότι οἱ Ἐπίσκοποί τους εἴτε ἀποδέχονται τήν παναίρεση τοῦ διαχριστιανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ συγκρητιστικοῦ Οἰκουμενισμοῦ, εἴτε συμμετεῖχαν στήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης καί ὑπέγραψαν τά αἱρετικά κείμενά της, εἴτε ἀποδέχονται τήν ψευδοσύνοδο. 

γ)  τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου ἀπό ἀρκετούς ἱερομονάχους στό Ἅγιον Ὄρος καί ἀρκετούς κληρικούς τῆς Ἐξαρχίας τῶν ἐν Δυτικῇ Εὐρώπῃ Ὀρθοδόξων Παροικιῶν Ρωσσικῆς Παραδόσεως, λόγῳ Οἰκουμενισμοῦ καί ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης. Αὐτός θεωροῦμε ὅτι εἶναι ἕνας ἀπό τούς λόγους, πού ἐσχάτως τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο προέβη στήν κατάργηση τῆς Ἐξαρχίας τῶν ἐν Δυτικῇ Εὐρώπῃ Ὀρθοδόξων Παροικιῶν Ρωσσικῆς Παραδόσεως[5].

δ) τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων ἀπό ἀρκετούς κληρικούς τοῦ Πατριαρχείου Ρουμανίας, ὑπό τήν ἐπίβλεψη τοῦ Ρουμάνου Θεολόγου Μιχάι-Σίλβιου Κυρίλλα, σύμφωνα μέ τό κείμενο τῆς Ὀρθόδοξου Ἐθνικῆς Συνάξεως ἱερέων, μοναχῶν καὶ πιστῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν διακόψει τὸ μνημόσυνο τῶν αἱρετικῶν ἱεραρχῶν, τοῦ Ἰανουαρίου τοῦ 2018[6], διότι οἱ Ἐπίσκοποί τους εἴτε ἀποδέχονται τήν παναίρεση τοῦ διαχριστιανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ συγκρητιστικοῦ Οἰκουμενισμοῦ, εἴτε συμμετεῖχαν στήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης καί ὑπέγραψαν τά αἱρετικά κείμενά της, εἴτε ἀποδέχονται τήν ψευδοσύνοδο.

ε) τοῦ Μητροπολίτου Μολδαβίας κ. Βλαδιμήρου καί κάποιων Ἐπισκόπων ἀπό ἀρκετούς κληρικούς στήν ἀνεξάρτητη Μολδαβία, διότι δέν ἀντέδρασαν στήν ὑπογραφή τοῦ «Κειμένου τῆς Ἀβάνας» ἀπό τόν Πατριάρχη Μόσχας κ. Κύριλλο.

στ) Ἡ διακοπή μνημονεύσεως τοῦ ὀνόματος τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου ἀπό τόν Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο καί ἡ διακοπή τῆς εὐχαριστιακῆς κοινωνίας τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο θά ἦταν προτιμότερο νά γίνει μέ βάση τόν 15^ο Ἱερό Κανόνα τῆς ΑΒ΄ Σύνοδου ἐπί Μ. Φωτίου. Βεβαίως δέν ἀπουσιάζει καί τώρα ἡ κανονική βάση καί θεμελίωση, ἀφοῦ ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος κοινωνεῖ καί συλλειτουργεῖ μέ τους καταδικασμένους, καθηρημένους καί ἀναθεματισμένους σχισματικούς ψευδεπισκόπους τῆς νέας σχισματικῆς ψευδοεκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, τῶν ὁποίων ἡ κατάσταση δέν ἔχει ἀλλάξει, διότι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας, πού τούς τιμώρησε, ἐξακολουθεῖ νά τούς θεωρεῖ ὡς σχισματικούς, καί μαζί μέ αὐτήν σύμπασα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Στίς περιπτώσεις αὐτές ἰσχύει ὁ Β΄ Κανών τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Τοπικῆς Συνόδου[7], ἀναγνωρισμένης ἀπό Οἰκουμενικές, ὅτι «ὁ κοινωνῶν ἀκοινωνήτῳ ἀκοινώνητος ἔσται» καί ἄλλοι συμφωνοῦντες Κανόνες.

ζ) Ἐάν κάποιοι κληρικοί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος διακόψουν τήν μνημόνευση τῶν οἰκείων Ἐπισκόπων, λόγῳ μισθοδοσίας, αὐτό θά στηρίζεται στόν 31^ο Ἀποστολικό Κανόνα, καί στόν λόγο, ὄχι τῆς εὐσεβείας, ἀλλά τῆς δικαιοσύνης.

Τέλος, θά πρέπει νά τονιστεῖ ὅτι ἡ διακοπή μνημονεύσεως δέν θά πρέπει νά ἐργαλειοποιεῖται στά χέρια οἰκουμενιστῶν καί σχισματικῶν γιά τήν ἐπίτευξη γεωπολιτικῶν ἤ ἄλλων συμφερόντων, ἀλλά νά παραμένει πάντοτε μέσα στά ἱεροκανονικά της ὅρια[8].

---

[1] Χωρίς μνημόνευση τοῦ Μόσχας ἡ πρώτη Θ. Λειτουργία τοῦ νέου Προκαθημένου, 16-12-2018, https://orthodoxia.info/news/χωρίς-μνημόνευση-του-μόσχας-η-πρώτη-θ-λ/

[2] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, ἐκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσ/κη 2003, σσ. 39-40.

[3] Ὁ. π., σ. 358.

[4] Κοινή δήλωσις τοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου καί τοῦ Πατριάρχου Μόσχας καί πασῶν τῶν Ρωσσιῶν Κυρίλλου, 12-2-2016, https://mospat.ru/gr/2016/02/13/news128178/

[5] Ἀνακοινωθέν τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου (29 Νοεμβρίου 2018), https://www.ec-patr.org/docdisplay.php?lang=gr&id=2628&tla=gr

[6] Σχ. βλ. κείμενο «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου, πρόσχωμεν! Ρουμανία : Σχέδιον ἀποφάσεως σχετικῶς μέ τάς τρέχουσας προκλήσεις ἔναντι τοῦ ἀντι-οἰκουμενιστικοῦ ἀγῶνος», 16-1-2018, https://www.katanixis.gr/2018/01/blog-post_288.html

[7] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, ἐκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσ/κη 2003, σσ. 407-408.

[8] Σχ. βλ. ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, Δέν εἶναι σχίσμα ἡ ἀποτείχιση˙ ὀφειλόμενες ἐξηγήσεις, ἐκδ. Τό Παλίμψηστον, σειρά Καιρός 24, Θέματα ἐκκλησιαστικῆς ἐπικαιρότητος, Θεσ/κη 2017 καί ἡμέτερον κείμενο μέ τίτλο : Συμβολή στό θέμα τῆς διακοπῆς μνημοσύνου, 10-1-2018, https://www.katanixis.gr/2018/01/blog-post_30.html