Αγίου
Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Τότε Ἡρῴδης ἰδὼν ὅτι ἐνεπαίχθη ὑπὸ τῶν μάγων, ἐθυμώθη
λίαν, καὶ ἀποστείλας ἀνεῖλε πάντας τοὺς παῖδας τοὺς ἐν Βηθλεὲμ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς
ὁρίοις αὐτῆς ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω, κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἠκρίβωσε παρὰ τῶν
μάγων.(Ματθ. 2,16)
Ο Ηρώδης,
βέβαια, δεν έπρεπε να οργισθεί, αλλά να φοβηθεί και να μαζευτεί και να
καταλάβει ότι επιχειρεί ακατόρθωτα πράγματα. Δεν συγκρατείται όμως. Όταν η ψυχή
είναι αχάριστη και αδιόρθωτη, δεν υποχωρεί σε κανένα από τα φάρμακα που δίνει ο
Θεός. Δες, λοιπόν και αυτόν πώς συναγωνίζεται τους προηγουμένους ηγεμόνες.
Προσθέτει φόνο στους φόνους και με όλες τις ενέργειές του πάει κατά κρημνού.
Σαν να ήταν κυριευμένος από κάποιον δαίμονα της οργής αυτής και της βασκανίας,
δεν υπολογίζει κανέναν, αλλά οργίζεται και κατ` αυτής της φύσεως και την οργή
του εναντίον των Μάγων, που τον ξεγέλασαν, την αφήνει να ξεσπάσει κατά των
παιδιών, τα οποία δεν τον είχαν βλάψει σε τίποτε και αποτολμά ένα συγγενές και
παρόμοιο δράμα στην Παλαιστίνη, μ` αυτό που έγινε στην Αίγυπτο. Διότι λέει: «ἀποστείλας
ἀνεῖλε πάντας τοὺς παῖδας τοὺς ἐν Βηθλεὲμ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῆς ἀπὸ
διετοῦς καὶ κατωτέρω, κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἠκρίβωσε παρὰ τῶν μάγων».
Στο
σημείο αυτό δείξτε, παρακαλώ, πολλή προσοχή. Πολλοί λένε πολλές φλυαρίες για
χάρη των παιδιών αυτών και χαρακτηρίζουν ως αδικία όλα όσα έγιναν. Και άλλοι
μεν απ` αυτούς διατυπώνουν με περισσότερη μετριοπάθεια την απορία τους, άλλοι
δε με μεγαλύτερο θράσος και παραφροσύνη.
Για να απαλλάξουμε λοιπόν τους μεν από τη μανία τους, τους δε από την απορία
τους, ζητώ να με ανεχθείτε για λίγο, ώστε να σας μιλήσω για το ζήτημα αυτό.
Αν,
λοιπόν, κατηγορούν αυτό, το ό,τι δηλαδή δείχθηκε αδιαφορία για την θανάτωση των
παιδιών, ας κατηγορήσουν και την σφαγή των στρατιωτών, που φύλαγαν τον Πέτρο
στη φυλακή. Εδώ, όταν έφυγε ο μικρός Χριστός, σφάχτηκαν άλλα παιδιά στη θέση
του, ενόσω τον αναζητούσαν. Και τότε πάλι, όταν ο άγγελος ελευθέρωσε τον Πέτρο
από τη φυλακή και τις αλυσίδες, ένας άλλος με το ίδιο όνομα και την ίδια
νοοτροπία τύραννος, σαν κι αυτόν, όταν ζήτησε τον Πέτρο και δεν τον βρήκε,
εξόντωσε στη θέση του τους στρατιώτες, που τον φύλαγαν. (Πράξ. κεφ.12)
Τι σχέση
έχει αυτό, θα πει κάποιος. Αυτό δεν είναι λύση, αλλά περιπλοκή του ζητήματος.
Το ξέρω
κι εγώ και γι` αυτό τα λέω όλα αυτά, για να δώσω σε όλα μια κοινή απάντηση και
λύση. Και ποια είναι λοιπόν η λύση; Ποια σοβαρή δικαιολογία μπορούμε να πούμε
και να σταθεί; Δεν είναι αίτιος της σφαγής ο Χριστός αλλά η σκληρότητα του
βασιλιά. Όπως και της σφαγής των στρατιωτών, δεν είναι ο Πέτρος αλλά η ανοησία
του Ηρώδη. Αν έβλεπε έναν τοίχο τρυπημένο ή πόρτες να έχουν γκρεμιστεί, θα
μπορούσε ίσως να κατηγορήσει τους στρατιώτες, που φύλαγαν τον Απόστολο, για αμέλεια. Τώρα όμως, που όλα βρίσκονταν
στη θέση τους – οι πόρτες ήταν κλεισμένες, και οι αλυσίδες κλειδωμένες στα
χέρια των φρουρών (διότι ήταν δεμένοι μαζί του) – θα μπορούσε να συμπεράνει απ`
αυτά, αν έκρινε σωστά για όσα είχαν συμβεί, ότι αυτό που είχε γίνει, δεν ήταν
έργο ανθρώπου ούτε πράξη κάποιου εχθρού του αλλά ενέργεια μιας θείας και
θαυματουργικής δυνάμεως. Έτσι, έπρεπε να προσκυνήσει τον αίτιο αυτού του
γεγονότος και όχι να στραφεί εναντίον των φρουρών. Με αυτό το νόημα έκανε ο
Θεός όλα όσα έκανε. Όχι μόνο δεν ήθελε να σκοτωθούν οι φύλακες αλλά και με αυτά
να οδηγήσει τον βασιλιά στην αλήθεια. Αν τώρα εκείνος, ο βασιλιάς, φάνηκε
αγνώμονας, τι σχέση μπορεί να έχει με τον σοφό ιατρό των ψυχών η αταξία και η
ανυπακοή του αρρώστου;
Μπορούμε
να πούμε το ίδιο και εδώ. Γιατί οργίστηκες, Ηρώδη, μετά τον εμπαιγμό από τους
Μάγους; Δεν αντιλήφθηκες ότι το παιδί που γεννήθηκε ήταν θεϊκό; Εσύ δεν κάλεσες
τους αρχιερείς; Εσύ δεν συγκέντρωσες τους γραμματείς; Όταν κλήθηκαν στο
δικαστήριό σου, δεν έφεραν μαζί τους και τον προφήτη, που προανήγγειλε όλα αυτά
με τον φωτισμό του ουρανού; Δεν είδες ότι τα παλιά ήταν σύμφωνα με τα νέα; Δεν
άκουσες ακόμη ότι και το άστρο υπηρέτησε το γεγονός; Δεν σεβάστηκες τον ζήλο
των βαρβάρων (Μάγων); Δεν θαύμασες το θάρρος τους; Δεν ρίγησες από την
επαλήθευση του προφήτου; Δεν αντιλήφθηκες τα πρόσφατα με βάση τα προηγούμενα;
Για ποιο λόγο δεν έκανες από όλα αυτά τη σκέψη ότι το πράγμα δεν ήταν καμία
πλεκτάνη των Μάγων, αλλά ότι η θεία δύναμη οικονομούσε τα πάντα, για να γίνει
αυτό που πρέπει; Αλλά, και να εξαπατήθηκες από τους Μάγους, τι σχέση είχαν τα
παιδιά, που δεν είχαν κάνει καμία αδικία;
Μάλιστα,
μας λέει. Άφησες όμορφα και ωραία αναπολόγητο τον Ηρώδη και τον παρουσίασες
μιαρό φονιά. Με τίποτε όμως δεν έδωσες
ακόμη απάντηση, ώστε να ανασκευάσεις την ένσταση της αδικίας, για όσα είχαν
συμβεί. Αν εκείνος ενεργούσε άδικα, γιατί συνεργούσε και ο Θεός;
Τι θα
απαντήσουμε σ` αυτό; Ό,τι δεν θα πάψω πάντοτε να επαναλαμβάνω και στην εκκλησία
και στην αγορά. Αυτό θέλω να τηρείτε και σεις με ακρίβεια και είναι ένας ο
κανόνας, που αρμόζει σε κάθε τέτοια απορία σας. Ποιος είναι αυτός ο κανόνας και
ποιος ο λόγος: Είναι πολλοί όσοι αδικούν, αλλά δεν αδικείται κανένας. Και
για να μην σας ταράζει περισσότερο ο αινιγματικός μου λόγος, δίνω αμέσως και
την εξήγηση. Ό,τι άδικο και αν πάθουμε από κάποιον, υπολογίζει ο Θεός την
αδικία αυτήν ή για διαγραφή αμαρτημάτων ή για να μας δώσει περισσότερο μισθό.
Ας
χρησιμοποιήσουμε όμως ένα παράδειγμα, για να ξεκαθαρίσει το πράγμα καλύτερα. Ας
υποθέσουμε ότι ένας υπηρέτης οφείλει πολλά χρήματα στο αφεντικό του. Έπειτα ο
υπηρέτης αυτός εκβιάζεται από αδίκους ανθρώπους και του αφαιρούν μέρος από τα
δικά του. Αν λοιπόν το αφεντικό, που
μπορεί να εμποδίσει τους άρπαγες και τους πλεονέκτες, δεν συμπληρώσει τα
χρήματα που αφαιρέθηκαν, αλλά σ` αυτά που του χρωστάει ο δούλος υπολογίσει και
τα αφαιρεθέντα, έχει τάχα αδικηθεί ο δούλος; Καθόλου, βεβαίως. Και, αν του
δώσει από πάνω το αφεντικό ακόμη περισσότερα; Δεν έχει και μεγαλύτερο κέρδος;
Είναι φανερό σε όλους (…).
Ι. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ (Ομιλία Θ΄ εις το
κατά Ματθαίον)
Μετάφραση: Ηλιάδης Σάββας
